v3.0 856 Text NK-94_kehy_luu; Collected in 1994 in Dudinka. Speaker: Kosterkina, N. T. The recording of the text was translated into Russian by the speaker. NK-94_kehy_luu.001 Тыминіа третий нагамтуо сентября кичеӡəə. Tɨmini͡a tretʼij nagamtuo sʼentjabr kitʼəðəə.

Tɨmini͡a	tretʼij	nagəmtuə		sʼentjabr	kitʼəðəə.
tɨmini͡a	tretʼij	nagə	-mtuə	sʼentjabr	kitʼəðəə
tɨmini͡a	tretʼij	nakür	-mtuə	sʼentjabr	kitʼətəə
теперь	третий	три	-ORD	сентябрь	месяц
now	3rd	three	-ORD	September	month
adv	adj	num	-num.deriv	n	n

Сегодня третье сентября. Today is the third of September. Heute ist der dritte September. NK-94_kehy_luu.002 Ситəбы дебтукиˀəм дюрыми͡aку нимтi Кəхы Луу. Sʼitəbɨ dʼebtuɁkiɁəm, dʼürɨmi͡aku nʼimti Kəhɨ Luu.

Sʼitəbɨ		dʼebtuɁkiɁəm,				dʼürɨmi͡aku	nʼimti		Kəhɨ	Luu.
sʼitəbɨ	-	dʼebtu	-Ɂki	-Ɂə	-m	dʼürɨmi͡aku	nʼim	-ti	kəhɨ	luu
sʼitəbɨ	-	dʼebtu	-Ɂkə	-Ɂə	-m	dʼürɨmi͡aku	nʼim	-tu	kəhɨ	luu
сказка	-[ACC.SG]	рассказать	-RES	-PF	-1SG.S	сказка	имя	-NOM.SG.3SG	куропатка	парка
tale	-[ACC.SG]	tell	-RES	-PF	-1SG.S	tale	name	-NOM.SG.3SG	partridge	parka
n	-n.case	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn	n	n	-n.case-poss	n	n

Сказку расскажу, маленькую сказочку, называется Кехы Луу (Куропаточья Одежда.) I'm telling (you) a story, a short story, it's called Kehy Luu. Ich erzähle ein Märchen, ein kleines Märchen, das Kehy Luu heißt. NK-94_kehy_luu.003 Неначаˀa кəрутəту моунтəну aniˀə маӡəˀə нəньдиты. NʼenatʼaɁa kərutətu mountənu aniɁə maðəɁə nənʼdʼitɨ.

NʼenatʼaɁa

kərutətu

mountənu

aniɁə

maðəɁə

nənʼdʼitɨ3.

nʼenatʼa

-Ɂa

-

kərutətu

-

mou

-ntənu

aniɁə

maðə

-Ɂə

nənʼdʼi

-tɨ

-3

nʼenatʼə

-Ɂa

-

kərutətu

-

mou

-ntənu

aniɁə

mat

-Ɂa

nənʼsʼi

-ntu

-3

огромный

-AUGM

-[GEN.SG]

простой

-[GEN.SG]

земля

-LOC.SG

больше

чум

-AUGM

стоять

-PRS

-[3SG.S]

huge

-AUGM

-[GEN.SG]

ordinary

-[GEN.SG]

earth

-LOC.SG

bigger

tent

-AUGM

stand

-PRS

-[3SG.S]

adj

-n.augm

-n.case

adj

-n.case

n

-n.case

adj

n

-n.augm

v

-v.tense

-v.pn

На большой безлесной земле чум стоит. On a large, treeless patch of ground there stands a tent. Auf einem großen unbewaldeten Feld steht ein Zelt. NK-94_kehy_luu.004 Ӈалаа мунунту: оуˀ, тахари͡aa дерəмуо тəˀ. Ŋalaa mununtu: OuɁ, tahari͡aa dʼerumuo təɁ.

Ŋalaa		mununtu3:			OuɁ,	tahari͡aa	dʼerumuə	təɁ.
ŋa	-laa	munu	-ntu	-3	ouɁ	tahari͡aa	dʼerumuə	təɁ
ŋaŋ	-raa	munu	-ntu	-3	ou	tahari͡aa	dʼerumuə	təɁ
рот	-LIM	говорить	-PRS	-[3SG.S]	Excl	теперь	необычный	ведь
mouth	-LIM	say	-PRS	-[3SG.S]	Excl	now	uncommon	you.know
n	-cl	v	-v.tense	-v.pn	interj	adv	adj	ptcl

Нгала говорит: "Ой, необычный чум. The narrator says: "An unusual tent. Der Erzähler sagt: "Ein ungewöhnliches Zelt. "The Mouth" is the personified narrator. "Der Mund" ist der personifizierte Narrator. NK-94_kehy_luu.005 Əмтырə. Əmtɨrə.

Əmtɨrə.
əmtɨ	-rə
əm	-rə
этот	-NOM.SG.2SG
this	-NOM.SG.2SG
pr	-n.case-poss

Это-то. This one. Dieses. NK-94_kehy_luu.006 Мадя ӈуoйли͡aа маˀ тəгəты иӈу? Maadʼa ŋuəlʼi͡aa maɁ təgətətɨ iŋu?

Maadʼa	ŋuəlʼi͡aa		maɁ	təgətətɨ			iŋu3?
maadʼa	ŋuə	-lʼi͡aa	maɁ	tə	-gətə	-tɨ	i	-ŋu	-3
maadʼa	ŋuɁəit	-raa	mat	tə	-kətə	-ntu	ij	-ŋu	-3
почему	один	-LIM	чум	тот	-ABL.SG	-3SG	быть	-INTERR	-[3SG.S]
why	one	-LIM	tent	that	-ABL.SG	-3SG	be	-INTERR	-[3SG.S]
pr	num	-cl	n	pr	-n.case	-n.poss	v	-v.mood	-v.pn

Почему один только чум?" Why just one tent?" Warum nur ein Zelt?" NK-94_kehy_luu.007 Маaгəличə кəнтə дяӈку тəндə маӡə кадяну. Maagəlʼitʼə kəntə dʼaŋku təndə maðə kadʼanu.

Maagəlʼitʼə		kəntə	dʼaŋku	təndə		maðə			kadʼanu.
maa	-gəlʼitʼə	kəntə	dʼaŋku	təndə	-	mað	-ə	-	kadʼa	-nu
maa	-kəlʼitʼə	kəntə	dʼaŋku	tə	-	mat	-ə	-	kadʼa	-nu
что	-EMPH2	нарта	нет	тот	-[GEN.SG]	чум	-EP	-[GEN.SG]	около	-LOCADV
what	-EMPH2	sledge	there.is.not	that	-[GEN.SG]	tent	-EP	-[GEN.SG]	near	-LOCADV
pr	-cl	n	vn	pr	-n.case	n	-INS	-n.case	pp	-adv.case

Никаких нарт нет у этого чума. There aren't any sleds next to this tent. Es gibt keinen Schlitten bei diesem Zelt. NK-94_kehy_luu.008 Тə ӈала матə чииˀə. Tə, ŋalaa matə tʼiiɁə.

Tə,	ŋalaa		matə		tʼiiɁə3.
tə	ŋa	-laa	ma	-tə	tʼii	-Ɂə	-3
tə	ŋaŋ	-raa	mat	-ntə	tʼiə	-Ɂə	-3
ну	рот	-LIM	чум	-LAT.SG	поставить.сеть	-PF	-[3SG.S]
well	mouth	-LIM	tent	-LAT.SG	set.a.net	-PF	-[3SG.S]
interj	n	-cl	n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Да, Рот в чум вошёл. Well, Ngala went into the tent. Ja, Ngala ist ins Zelt gegangen. NK-94_kehy_luu.009 Сəӈӱрӱ. Səŋürü.

Səŋürü3.
səŋür	-ü	-3
səŋür	-ə	-3
смотреть	-EP	-[3SG.S]
look	-EP	-[3SG.S]
v	-INS	-v.pn

Смотрит. He looks around. Er schaut sich um. NK-94_kehy_luu.010 Оуˀ макӱо дяйкутуту, четуа анiˀə макӱо. OuɁ maküo dʼajkututu tə, tʼetua aniɁə maküo.

OuɁ	maküə		dʼajkututu	tə,	tʼetua	aniɁə	maküə.
ouɁ	ma	-küə	dʼajkututu	tə	tʼetua	aniɁə	ma	-küə
ou	maa	-küə	dʼajkututu	tə	tʼetua	aniɁə	maa	-küə
Excl	что	-то1	очень.большой	ну	очень	больше	что	-то1
Excl	what	-CL1	very.big	well	very	bigger	what	-CL1
interj	pr	-cl	adj	interj	adv	adj	pr	-cl

Ой чум-то просторный очень большой чум-то. It's a spacious tent, a very big tent. Ein geräumiges Zelt, ein sehr großes Zelt. NK-94_kehy_luu.011 Тəндə матəну ӈуоли͡aа тыбыйки͡a ичу. Təndə matənu ŋuəlʼi͡aa tɨbɨjki͡a itʼu.

Təndə		matənu		ŋuəlʼi͡aa		tɨbɨjki͡a	itʼü3.
təndə	-	ma	-tənu	ŋuə	-lʼi͡aa	tɨbɨjki͡a	i	-tʼü	-3
tə	-	mat	-ntənu	ŋuɁəit	-raa	tɨbɨjki͡a	ij	-ntu	-3
тот	-[GEN.SG]	чум	-LOC.SG	один	-LIM	подросток	быть	-PRS	-[3SG.S]
that	-[GEN.SG]	tent	-LOC.SG	one	-LIM	youth	be	-PRS	-[3SG.S]
pr	-n.case	n	-n.case	num	-cl	n	v	-v.tense	-v.pn

В этом чуме только один мальчик. In the tent there's only a boy. In diesem Zelt ist nur ein Junge. NK-94_kehy_luu.012 Биˀ хӱотуо. BiiɁ hüotuo.

BiiɁ	hüətuə.
biiɁ	hüə	-tuə
biit	hüə	-ntuə
десять	год	-PT.PRS
ten	year	-PT.PRS
num	n	-v.nmnz

Десятилетный. He's a ten-year-old. Ein Zehnjähriger. NK-94_kehy_luu.013 Тəндə матə мари͡aлиˀə. Təndə matə mari͡alʼiɁə.

Təndə		matə		mari͡alʼiɁə3.
təndə	-	ma	-tə	mari͡a	-lʼi	-Ɂə	-3
tə	-	mat	-ntə	mari͡a	-lə	-Ɂə	-3
тот	-[GEN.SG]	чум	-LAT.SG	задержаться	-INCH	-PF	-[3SG.S]
that	-[GEN.SG]	tent	-LAT.SG	stay.around	-INCH	-PF	-[3SG.S]
pr	-n.case	n	-n.case	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

В этом чуме он задержался. He has stayed around in the tent. Er ist in diesem Zelt zurückgeblieben. NK-94_kehy_luu.014 Мари͡aтəтыəй кунтəгaˀaйˀ. Mari͡atətɨəj, kuntəgaɁjɁ.

Mari͡atətɨ3əj,					kuntəgaɁiɁ.
mari͡a	-tə	-tɨ	-3	-əj	kuntəgaɁiɁ
mari͡a	-ntə	-ntu	-3	-əu	kuntəgaɁiɁ
задержаться	-IPFV	-PRS	-[3SG.S]	-EXCL	долго
stay.around	-IPFV	-PRS	-[3SG.S]	-EXCL	for.a.long.time
v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn	-excl	adv

Задержался на долго. He has stayed around for a long time. Er ist lange zurückgeblieben. NK-94_kehy_luu.015 Тахари͡аиˀ мунуӈкəту: əмты нинты ӈəмурəˀ. Tahari͡aiɁ munuŋkətu: əmtɨ nʼüə nʼintɨ ŋəmurəɁ.

Tahari͡aiɁ

munuŋkətu3:

əmtɨ

nʼüə

nʼintɨ3

ŋəmurəɁ.

tahari͡aiɁ

munu

-ŋkə

-tu

-3

əmtɨ

nʼüə

nʼi

-ntɨ

-3

ŋəmur

-ə

-Ɂ

tahari͡aiɁ

munu

-kə

-ntu

-3

əm

nʼüə

nʼi

-ntu

-3

ŋəmur

-

-Ɂ

теперь

говорить

-ITER

-PRS

-[3SG.S]

этот

ребенок

NEG

-PRS

-[3SG.S]

есть

-[VBLZ.c]

-CNEG

now

say

-ITER

-PRS

-[3SG.S]

this

child

NEG

-PRS

-[3SG.S]

eat

-[VBLZ.c]

-CNEG

adv

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

pr

n

v

-v.tense

-v.pn

v

-deriv.v

-v.cn

Он думает: "Этот ребёнок не кушает. He thinks: "This child does not eat. Er denkt: "Dieses Kind ißt nicht. NK-94_kehy_luu.016 Кундуаˀкӱодя кундуату, нинты ӈəмурəˀ. Kundu͡aküədʼa kundu͡atu, nʼintɨ ŋəmurə.

Kundu͡aküədʼa			kundu͡atu3,			nʼintɨ3			ŋəmurəɁ.
kundu͡a	-küə	-dʼa	kundu͡a	-tu	-3	nʼi	-ntɨ	-3	ŋəmur	-ə	-Ɂ
kuntu	-küə	-sa	kuntu	-ntu	-3	nʼi	-ntu	-3	ŋəmur	-	-Ɂ
уснуть	-то1	-INF	уснуть	-PRS	-[3SG.S]	NEG	-PRS	-[3SG.S]	есть	-[VBLZ.c]	-CNEG
fall.asleep	-CL1	-INF	fall.asleep	-PRS	-[3SG.S]	NEG	-PRS	-[3SG.S]	eat	-[VBLZ.c]	-CNEG
v	-cl	-v.inf	v	-v.tense	-v.pn	v	-v.tense	-v.pn	v	-deriv.v	-v.cn

Спать-то спит, но не кушает. He sleeps, but he doesn't eat. Er schläft, aber er ißt nicht. NK-94_kehy_luu.017 Маантəну нилыˀбиты? Maantənu nʼilɨbitɨ?

Maantənu		nʼilɨbitɨ?
maa	-ntənu	nʼilɨ	-bi	-tɨ
maa	-ntənu	nʼilɨ	-hüɁ	-ntu
что	-LOC.SG	жить	-COND	-3SG
what	-LOC.SG	live	-COND	-3SG
pr	-n.case	v	-v.nf	-n.poss

Чем живёт, интересно. What do you suppose he lives off of? Wie lebt er dann? NK-94_kehy_luu.018 Тахари͡аиˀ деремуо тəˀ. Tahari͡aiɁ dʼerəmuo təɁ.

Tahari͡aiɁ	dʼerumuə	təɁ.
tahari͡aiɁ	dʼerumuə	təɁ
tahari͡aiɁ	dʼerumuə	təɁ
теперь	необычный	ведь
now	uncommon	you.know
adv	adj	ptcl

Очень необычный ведь." This is very unusual." Sehr ungewöhnlich." NK-94_kehy_luu.019 Оу каӈгӱˀчекӱо, курəдикӱо кӱӡи͡aтундə тəтi нюо мунумунучӱ: "Əəй, анiкаˀа ӈуоу. Ou kaŋgütʼəküə, kurədʼiküə küði͡atundə təti nʼüo munumunutʼü: "Əəj, anikaɁa ŋuou.

Ou

kaŋgütʼəküə,

kurədʼiküə

küði͡atundə

təti

nʼüə

munumunutʼü3:

"Əəj,

ou

kaŋgü

-tʼə

-küə

kurədʼi

-küə

küði͡a

-tu

-ndə

təti

nʼüə

munu

-munu

-tʼü

-3

əəj

ou

kaŋkə

-tʼə

-küə

kurədʼi

-küə

küti͡a

-ntu

-ntə

tə

nʼüə

munu

-munuj

-ntu

-3

əəɁ

Excl

когда

-EMPH1

-то1

какой

-то1

встать

-VNTEMP1

-LAT.SG

тот

ребенок

говорить

-AUD

-3SG

-[3SG.S]

да

Excl

when

-EMPH1

-CL1

what

-CL1

get.up

-VNTEMP1

-LAT.SG

that

child

say

-AUD

-3SG

-[3SG.S]

yes

interj

pr

-cl

-cl

pr

-cl

v

-v.nmnz

-n.case

pr

n

v

-v.nf

-n.poss

-v.pn

ptcl

anikaɁa	ŋuəu.
anikaɁa	ŋuə	-u
anikaɁa	ŋuə	-əu
большой	бог	-EXCL
big	deity	-EXCL
adj	n	-excl

Но когда/то, какой/то утро этот ребёнок говорит: "Эй, большой дух. One day, one morning this child says: "Oh great Spirit. Irgendwann, an irgendeinem Morgen sagt dieses Kind: "Oh, großer Gott. NK-94_kehy_luu.020 Идяˀамə абаˀамə някəлəсыəдеə. IdʼaɁamə, abaɁamə nʼakələsɨədʼəə.

IdʼaɁamə,			abaɁamə			nʼakələsɨədʼəə3.
idʼa	-Ɂa	-mə	aba	-Ɂa	-mə	nʼakələ	-sɨədʼəə	-3
idʼa	-Ɂa	-mə	aba	-Ɂa	-mə	nʼakələ	-suədʼəə	-3
папа	-AUGM	-ACC.SG.1SG	мама	-AUGM	-ACC.SG.1SG	взять	-PSTPF	-[3SG.S]
dad	-AUGM	-ACC.SG.1SG	mom(my)	-AUGM	-ACC.SG.1SG	take	-PSTPF	-[3SG.S]
n	-n.augm	-n.case-poss	n	-n.augm	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Отца, мать взявший. The one who took my father and my mother away. Der, der meinen Vater, meine Mutter weggenommen hat. NK-94_kehy_luu.021 Мааӡə мəнə муаˀкуйӈуоуӈ? Maaðə mənə muaɁkujŋuouŋ?

Maaðə		mənə		muaɁkujŋuəuŋ?
maa	-ðə	mənə	-	muaɁkuj	-ŋu	-əu	-ŋ
maa	-tə	mənə	-	muaɁku	-ŋu	-əu	-ŋ
что	-ABLADV	я	-[ACC.SG]	мучить	-INTERR	-EXCL	-2SG.S
what	-ABLADV	I	-[ACC.SG]	torment	-INTERR	-EXCL	-2SG.S
pr	-adv.case	pr	-n.case	v	-v.mood	-excl	-v.pn

Зачем меня мучаешь? Why are you tormenting me? Warum quälst Du mich? NK-94_kehy_luu.022 Мəнə тəˀ тəбтə лəӡитiм нилыəиˀ." Mənə təɁ təbtə ləðitim nʼilɨəiɁ!"

Mənə	təɁ	təbtə	ləðitim			nʼilɨəiɁ!"
mənə	təɁ	təbtə	ləði	-ti	-m	nʼilɨ	-əi	-Ɂ
mənə	təɁ	təbtə	ləti	-ntu	-m	nʼilɨ	-əu	-Ɂ
я	ведь	тоже	не.мочь	-PRS	-1SG.S	жить	-EXCL	-CNEG
I	you.know	also	be.unable	-PRS	-1SG.S	live	-EXCL	-CNEG
pr	ptcl	adv	v	-v.tense	-v.pn	v	-excl	-v.cn

Я ведь тоже не могу жить." I can't go on living either." Ich kann auch nicht weiter leben." NK-94_kehy_luu.023 Ииˀ, тəтiрə тахари͡аиˀ неначаˀа хоӈгӱрбаˀа някəлиˀə. IiɁ, tətirə tahari͡aiɁ nʼenatʼaɁa hoŋgürbaɁa nʼakəlʼiɁə.

IiɁ,

tətirə

tahari͡aiɁ

nʼenatʼaɁa

hoŋgürbaɁa

nʼakəlʼiɁə3.

iiɁ

təti

-rə

tahari͡aiɁ

nʼenatʼa

-Ɂa

-

hoŋgü

-rbaɁa

-

nʼakəlʼi

-Ɂə

-3

əəɁ

tə

-rə

tahari͡aiɁ

nʼenatʼə

-Ɂa

-

hoŋkə

-rbaɁa

-

nʼakələ

-Ɂə

-3

да

тот

-NOM.SG.2SG

теперь

огромный

-AUGM

-[ACC.SG]

копьё

-AUGM2

-[ACC.SG]

взять

-PF

-[3SG.S]

yes

that

-NOM.SG.2SG

now

huge

-AUGM

-[ACC.SG]

spear

-AUGM2

-[ACC.SG]

take

-PF

-[3SG.S]

ptcl

pr

-n.case-poss

adv

adj

-n.augm

-n.case

n

-n.augm

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

Да, этот, огромный копьё взял. Yes, he took a huge spear. Ja, der dort nahm einen großen Speer. NK-94_kehy_luu.024 Тəтi, (əнты) туйчӱ (əнты) сиəтiˀ ху͡aнуˀəту, тори тəймумбату. Təti, (əntɨ) tujtʼü (əntɨ) sʼiətiɁ hu͡anuɁətu, tori təjmumbatu.

Təti,

(əntɨ)

tujtʼü

(əntɨ)

sʼiətiɁ

hu͡anuɁətu3,

tori

təti

əntɨ

tuj

-tʼü

əntɨ

sʼiə

-tiɁ

hu͡anu

-Ɂə

-tu

-3

tori

tə

əntɨ

tuj

-tu

əntɨ

sʼiə

-ntiɁ

hu͡an

-Ɂə

-tu

-3

tori

тот

это.самое

огонь

-NOM.SG.3SG

это.самое

отверстие

-LAT.PL

класть

-PF

-3SG.O

-[3SG.S]

очаг

that

sort.of

fire

-NOM.SG.3SG

sort.of

hole

-LAT.PL

put

-PF

-3SG.O

-[3SG.S]

hearth

pr

n

v

n

-n.case-poss

n

v

n

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

-v.pn

n

təimumbatu3.
təi	-mumba	-tu	-3
təu	-muŋha	-ntu	-3
улететь	-HABIT	-PRS	-[3SG.S]
fly	-HABIT	-PRS	-[3SG.S]
v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

В яму под очагом поставил, есть очаг. He put it in the pit under the fire, there is a hearth. Er hat ihn in die Grube unter dem Feuer hingestellt, es gibt ein Herdblech. The hearth is an iron sheet which covers the fire cavity. Der Herd besteht aus einem Eisenblech, das über die Feuergrube gelegt wird. NK-94_kehy_luu.025 Туу, там сиə исюзə торитӱ ӈилиˀиа. Tuu, tam sʼiə isʼüðə toritü ŋilʼiɁia.

Tuu	tam	sʼiə	isʼüðə3			toritü		ŋilʼiɁia.
tuu	tam	sʼiə	i	-sʼüðə	-3	tori	-tü	ŋilʼiɁia
tuj	tab	sʼiə	ij	-Ɂsutə	-3	tori	-ntu	ŋilʼiɁia
огонь	там.далеко	отверстие	быть	-FUT	-[3SG.S]	очаг	-GEN.SG.3SG	вниз
fire	there.far	hole	be	-FUT	-[3SG.S]	hearth	-GEN.SG.3SG	down
n	adv	n	v	-v.tense	-v.pn	n	-n.case-poss	pp

Огонь там, яма будет под железным листом. The fire is there, the pit is under the sheet of iron. Dort ist ein Feuer, unter dem Herdblech gibt es eine Grube. NK-94_kehy_luu.026 Тəндəмту, торимтӱ дюби͡алмəбтыˀə тəндə куньди ху͡ануˀо тəндə. Təndəmtu, torimtü dʼübi͡alməbtɨɁə təndə sʼiətu kunʼdʼi hu͡anuɁo təndə.

Təndəmtu,		torimtü		dʼübi͡alməbtɨɁə3					təndə
təndə	-mtu	tori	-mtü	dʼübi͡a	-l	-məbtɨ	-Ɂə	-3	təndə	-
tə	-mtu	tori	-mtu	dʼübəə	-l	-məbtu	-Ɂə	-3	təndə	-
тот	-ACC.SG.3SG	очаг	-ACC.SG.3SG	выбросить	-DRV12	-DRV15	-PF	-[3SG.S]	туда	-[GEN.SG]
that	-ACC.SG.3SG	hearth	-ACC.SG.3SG	throw.out	-DRV12	-DRV15	-PF	-[3SG.S]	there	-[GEN.SG]
pr	-n.case-poss	n	-n.case-poss	v	-v.deriv	-v.deriv	-v.tense	-v.pn	adv	-n.case

sʼiətu		kunʼdʼi	hu͡anuɁə3			təndə.
sʼiə	-tu	kunʼdʼi	hu͡anu	-Ɂə	-3	təndə
sʼiə	-ntu	kunsɨ	hu͡an	-Ɂə	-3	təndə
отверстие	-GEN.SG.3SG	внутри	класть	-PF	-[3SG.S]	туда
hole	-GEN.SG.3SG	inside	put	-PF	-[3SG.S]	there
n	-n.case-poss	pp	v	-v.tense	-v.pn	adv

Этот железный лист он отбросил, в эту яму поставил копьё. He threw off the iron sheet and put the spear into that pit. Dieses Herdblech hat er weggeworfen und in diese Grube hat er den Speer gestellt. NK-94_kehy_luu.027 Хоӈкəӡу неӡӱтӱ. Hoŋkəðu nʼeðütü.

Hoŋkəðu		nʼeðütü3.
hoŋkə	-ðu	nʼeðü	-tü	-3
hoŋkə	-tu	nʼeðü	-ntu	-3
копьё	-NOM.SG.3SG	стоять.вертикально	-PRS	-[3SG.S]
spear	-NOM.SG.3SG	stand.upright	-PRS	-[3SG.S]
n	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Копьё стоит. The spear is standing upright. Der Speer steht. NK-94_kehy_luu.028 Тəндə дя тахари͡аиˀ oуˀ макəтə тaбə, сыӈə ниигəтə, сыӈə нииӡə тəниˀари͡aиɁ хoйкаˀиӡə, хoйкaˀиӡə. Təndə dʼa tahari͡aiɁ ouɁ makətə tabə, sɨŋə nʼiigətə, sɨŋə nʼiiðə tənʼiɁari͡aiɁ hojkaɁiðə, hojkaɁiðə.

Təndə

dʼa

tahari͡aiɁ

ouɁ

makətə

tabə,

sɨŋə

nʼiigətə,

təndə

-

dʼa

tahari͡aiɁ

ouɁ

ma

-kətə

tabə

sɨŋ

-ə

-

nʼii

-gətə

tə

-

dʼa

tahari͡aiɁ

ou

mat

-kətə

tabə

sɨŋ

-ə

-

nʼii

-kətə

тот

-[GEN.SG]

ALL

теперь

Excl

чум

-ABL.SG

туда

сынг

-EP

-[GEN.SG]

часть.одежды

-ABL.SG

that

-[GEN.SG]

ALL

now

Excl

tent

-ABL.SG

there

syng

-EP

-[GEN.SG]

fragment.of.a.clothing

-ABL.SG

pr

-n.case

pp

adv

interj

n

-n.case

adv

n

-INS

-n.case

n

-n.case

sɨŋə			nʼiiðə		tənʼiɁari͡aiɁ	hojkaɁiðə,			hojkaɁiðə.
sɨŋ	-ə	-	nʼii	-ðə	tənʼiɁari͡aiɁ	hojka	-Ɂi	-ðə	hojka	-Ɂi	-ðə
sɨŋ	-ə	-	nʼii	-tə	tənʼiɁari͡aiɁ	hojkü	-Ɂə	-tə	hojkü	-Ɂə	-tə
сынг	-EP	-[GEN.SG]	в.направлении	-ABLADV	так	бежать	-PF	-3SG.R	бежать	-PF	-3SG.R
syng	-EP	-[GEN.SG]	in.the.direction	-ABLADV	so	run	-PF	-3SG.R	run	-PF	-3SG.R
n	-INS	-n.case	pp	-adv.case	adv	v	-v.tense	-v.pn	v	-v.tense	-v.pn

К этому копью, с чума туда, с северной стороны, с северной стороны, только так побежал, побежал. He ran to this spear from the tent's northern side, from the northern side he ran to it, he ran. Von der nördlicher Seite des Zeltes, von der nördlicher Seite ist er zu diesem Speer hingerannt, hingerannt. NK-94_kehy_luu.029 Oуˀ кунуӈу? OuɁ kunuŋu?

OuɁ	kunuŋu?
ouɁ	kunuŋu
ou	kunuŋu
Excl	где
Excl	where
interj	adv.q

Но, где? But where? Aber wo? NK-94_kehy_luu.030 Oуˀ, мəймəӡəəту нaмəəну сиəлмəбтыˀиӡə. OuɁ, məjməðəətu naməənu sʼiəlməbtɨɁiðə.

OuɁ,	məjməðəətu		naməənu		sʼiəlməbtɨɁiðə.
ouɁ	məjməðəə	-tu	na	-məənu	sʼiəlməbtɨ	-Ɂi	-ðə
ou	məjməðəə	-ntu	naa	-məənu	sʼiəlməbtɨ	-Ɂə	-tə
Excl	подбородок	-GEN.SG.3SG	около	-PROLADV	проткнуть	-PF	-3SG.R
Excl	chin	-GEN.SG.3SG	near	-PROLADV	pierce	-PF	-3SG.R
interj	n	-n.case-poss	pp	-adv.case	v	-v.tense	-v.pn

По подбородку своему позволил себя проткнуть. He let it pierce his chin. Er ließ ihn sein Kinn durchstechen. NK-94_kehy_luu.031 Kaӈкəгӱə, курəдикӱə нəтiӡу бeриˀə. Kaŋkəgüə, kurədʼiküə nətiðu beriɁə.

Kaŋkəgüə,		kurədʼiküə		nətiðu		beriɁə3.
kaŋkə	-güə	kurədʼi	-küə	nəti	-ðu	beri	-Ɂə	-3
kaŋkə	-küə	kurədʼi	-küə	nəti	-tu	berə	-Ɂə	-3
когда	-то1	какой	-то1	пора	-NOM.SG.3SG	пройти	-PF	-[3SG.S]
when	-CL1	what	-CL1	time	-NOM.SG.3SG	pass	-PF	-[3SG.S]
pr	-cl	pr	-cl	v	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Когда-то, какое-то время проело. Sometime, some time passed. Irgendwann, nach einiger Zeit. NK-94_kehy_luu.032 Дяӈку. Dʼaŋku.

Dʼaŋku.

dʼaŋku

dʼaŋku

нет

there.is.not

vn

Нет. Nothing. Nichts. NK-94_kehy_luu.033 Тахари͡аиˀ бəлу͡aчaˀиӡə. Tahari͡aiɁ bəlu͡atʼaɁiðə.

Tahari͡aiɁ	bəlu͡atʼaɁiðə.
tahari͡aiɁ	bəlu͡atʼa	-Ɂi	-ðə
tahari͡aiɁ	bəlu͡atʼu	-Ɂə	-tə
теперь	рассердиться	-PF	-3SG.R
now	become.angry	-PF	-3SG.R
adv	v	-v.tense	-v.pn

Он рассердился. He became angry. Er wurde wütend. NK-94_kehy_luu.034 Не берёт, не берёт дух бог душу его. Nʼe berjot, ne berjot duh bog dušu jevo.

Nʼe

berjot,

ne

berjot

duh

bog

dušu

jevo.

Не берёт, не берёт дух бог душу его. The Spirit God doesn't take his soul, he doesn't take it. Er nimmt nicht, der Seelengott nimmt seine Seele nicht. NK-94_kehy_luu.035 Təтiрə хойкaˀиӡəу кəрутəту мoу дя. Tətirə hojkaɁiðəu kərutətu mou dʼa.

Tətirə		hojkaɁiðəu				kərutətu		mou		dʼa.
təti	-rə	hojka	-Ɂi	-ðə	-u	kərutətu	-	mou	-	dʼa
tə	-rə	hojkü	-Ɂə	-tə	-əu	kərutətu	-	mou	-	dʼa
тот	-NOM.SG.2SG	бежать	-PF	-3SG.R	-EXCL	простой	-[GEN.SG]	земля	-[GEN.SG]	ALL
that	-NOM.SG.2SG	run	-PF	-3SG.R	-EXCL	ordinary	-[GEN.SG]	earth	-[GEN.SG]	ALL
pr	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn	-excl	adj	-n.case	n	-n.case	pp

На улицу вышел. He went outside. Er ging hinaus. NK-94_kehy_luu.036 Нeнaчaˀa ху͡aaˀa кaчəмиˀə. NʼenatʼaɁa hu͡aaɁa katʼəmiɁə.

NʼenatʼaɁa			hu͡aaɁa			katʼəmiɁə3.
nʼenatʼa	-Ɂa	-	hu͡aa	-Ɂa	-	katʼəmi	-Ɂə	-3
nʼenatʼə	-Ɂa	-	hu͡aa	-Ɂa	-	katʼəmə	-Ɂə	-3
огромный	-AUGM	-[ACC.SG]	дерево	-AUGM	-[ACC.SG]	увидеть	-PF	-[3SG.S]
huge	-AUGM	-[ACC.SG]	wood/tree	-AUGM	-[ACC.SG]	see	-PF	-[3SG.S]
adj	-n.augm	-n.case	n	-n.augm	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Высокое дерево увидел. He noticed a tall tree. Er bemerkte einen riesigen Baum. NK-94_kehy_luu.037 Təрəди нeнaчaˀa муӈкaрбaˀa. Tərədʼi nʼenatʼaɁa muŋkarbaɁa.

Tərədʼi	nʼenatʼaɁa		muŋkarbaɁa.
tərədʼi	nʼenatʼa	-Ɂa	muŋku	-rbaɁa
tərədʼi	nʼenatʼə	-Ɂa	muŋku	-rbaɁa
такой	огромный	-AUGM	дерево	-AUGM2
such	huge	-AUGM	tree	-AUGM2
adj	adj	-n.augm	n	-n.augm

Такое высокое дерево. Such a tall tree. So einen riesigen Baum. NK-94_kehy_luu.038 Сухое дерево. Suhoje dʼerʼəvo. A dry tree.Einen vertrockneten Baum.NK-94_kehy_luu.039Təндə муӈкaˀa дя тəбтə кaхирӱˀиӡə, кaхирӱˀиӡə.Təndə muŋkaɁa dʼa təbtə kahirüɁiðə, kahirüɁiðə.

Suhoje	dʼerʼəvo
ухое дерево.

Təndə

muŋkaɁa

dʼa

təbtə

kahirüɁiðə,

kahirüɁiðə.

təndə

-

muŋku

-Ɂa

-

dʼa

təbtə

kahirü

-Ɂi

-ðə

kahirü

-Ɂi

-ðə

təndə

-

muŋku

-Ɂa

-

dʼa

təbtə

kahirar

-Ɂə

-tə

kahirar

-Ɂə

-tə

туда

-[GEN.SG]

дерево

-AUGM

-[GEN.SG]

ALL

тоже

лазать

-PF

-3SG.R

лазать

-PF

-3SG.R

there

-[GEN.SG]

tree

-AUGM

-[GEN.SG]

ALL

also

climb

-PF

-3SG.R

climb

-PF

-3SG.R

adv

-n.case

n

-n.augm

-n.case

pp

adv

v

-v.tense

-v.pn

v

-v.tense

-v.pn

На это дерево он залез. He climbed up that tree. Er kletterte auf diesen Baum. NK-94_kehy_luu.040 Təбтə мəймəӡəəту нaмəəну сaмый хи͡aймты əмə и мou дя чиндӱˀкиˀə. Təbtə məjməðəətu naməənu samɨj hi͡aimtɨ əmə i mou dʼa tʼindüɁkiɁə.

Təbtə

məjməðəətu

naməənu

samɨj

hi͡aimtɨ

əmə

i

mou

dʼa

təbtə

məjməðəə

-tu

na

-məənu

samɨj

hi͡ai

-mtɨ

əmə

i

mou

-

dʼa

təbtə

məjməðəə

-ntu

naa

-məənu

samɨj

hi͡ai

-mtu

əmə

i

mou

-

dʼa

тоже

подбородок

-GEN.SG.3SG

около

-PROLADV

самый

конец

-ACC.SG.3SG

туда

и

земля

-[GEN.SG]

ALL

also

chin

-GEN.SG.3SG

near

-PROLADV

the.very

end

-ACC.SG.3SG

there

and

earth

-[GEN.SG]

ALL

adv

n

-n.case-poss

pp

-adv.case

adv

n

-n.case-poss

adv

conj

n

-n.case

pp

tʼindüɁkiɁə3.
tʼindü	-Ɂki	-Ɂə	-3
tʼintə	-Ɂkə	-Ɂə	-3
прыгать	-RES	-PF	-[3SG.S]
jump	-RES	-PF	-[3SG.S]
v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Опять подбородок на самую вершину прыгнул и прыгнул на землю. The boy (chin) jumped to the treetop, then down to the ground. Der Junge (Kinn) ist in den Wipfel gesprungen und dann auf den Boden. NK-94_kehy_luu.041 Мaaгəличə дяӈку. Maagəlʼitʼə dʼaŋku.

Maagəlʼitʼə		dʼaŋku.
maa	-gəlʼitʼə	dʼaŋku
maa	-kəlʼitʼə	dʼaŋku
что	-EMPH2	нет
what	-EMPH2	there.is.not
pr	-cl	vn

Ничего нету. Nothing.. Da war nichts. NK-94_kehy_luu.042 Сoвсeм бəлу͡aчaˀиӡə ӈoнəйˀ. Sofsem bəlu͡atʼaɁiðə ŋonəjɁ.

Sofsem	bəlu͡atʼaɁiðə			ŋonəiɁ.
sofsem	bəlu͡atʼa	-Ɂi	-ðə	ŋonəi	-Ɂ
sofsem	bəlu͡atʼu	-Ɂə	-tə	ŋonəə	-Ɂ
совсем	рассердиться	-PF	-3SG.R	еще.один	-GEN.PL
quite	become.angry	-PF	-3SG.R	one.more	-GEN.PL
adv	v	-v.tense	-v.pn	adj	-n.case

Рассердился опять. He became angry once more. Er ist wieder wütend geworden. NK-94_kehy_luu.043 Туaтəтu тaмны. Tuatətu tamnɨ.

Tuatətu3			tamnɨ.
tuatə	-tu	-3	tam	-nɨ
tuatə	-ntu	-3	tab	-nu
ругаться	-PRS	-[3SG.S]	там.далеко	-LOCADV
swear	-PRS	-[3SG.S]	there.far	-LOCADV
v	-v.tense	-v.pn	adv	-adv.case

Ругается там. He stands and curses. Er steht da und flucht. NK-94_kehy_luu.044 Ӈуомту ругает. Ŋuəmtu rugaet.

Ŋuəmtu		rugaet.
ŋuə	-mtu	rugaet
ŋuə	-mtu	***
бог	-ACC.SG.3SG	***
deity	-ACC.SG.3SG	***
n	-n.case-poss	***

Бога ругает. He curses God. Er verfluchte Gott. NK-94_kehy_luu.045 Хӱöтə бəлу͡aчaˀaиӡə. Hüötə bəlu͡atʼaɁaiðə.

Hüətə		bəlu͡atʼaɁaiðə.
hüə	-tə	bəlu͡atʼa	-Ɂai	-ðə
hüə	-ntə	bəlu͡atʼu	-Ɂə	-tə
год	-LAT.SG	рассердиться	-PF	-3SG.R
year	-LAT.SG	become.angry	-PF	-3SG.R
n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Надолго рассердился. He was angry for a long time. Er war für lange Zeit wütend. NK-94_kehy_luu.046 Kəрутəту мoунтə мунунту: "Кəчи куогуӡəм тaгaˀa. Kərutətu mountə mununtu: "Kətʼi kuoguðəm tagaɁa.

Kərutətu		mountə		mununtu3:			"Kətʼi	kuəguðəm			tagaɁa.
kərutətu	-	mou	-ntə	munu	-ntu	-3	kətʼi	kuə	-gu	-ðəm	tagaɁa
kərutətu	-	mou	-ntə	munu	-ntu	-3	kətʼi	kuə	-ku	-təm	tagaɁa
простой	-[GEN.SG]	земля	-LAT.SG	говорить	-PRS	-[3SG.S]	хоть	умереть	-IMP	-1SG.S	потом
ordinary	-[GEN.SG]	earth	-LAT.SG	say	-PRS	-[3SG.S]	let.it.be	die	-IMP	-1SG.S	afterwards
adj	-n.case	n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn	ptcl	v	-v.mood	-v.pn	adv

Просто к земле говорит: "Пусть я умру." He says to the earth: "Let me die." Er sagt zur Erde: "Lass mich sterben." NK-94_kehy_luu.047 Бииˀaиӡə. BiiɁaiðə.

BiiɁaiðə.
bii	-Ɂai	-ðə
biu	-Ɂə	-tə
уйти	-PF	-3SG.R
go.away	-PF	-3SG.R
v	-v.tense	-v.pn

Он пошёл. He left. Er ging weg. NK-94_kehy_luu.048 Тахари͡аиˀ мoумəну кəрутəту хeӡытыты. Tahari͡aaɁ moumənu kərutətu heðɨtɨtɨ.

Tahari͡aaɁ		moumənu		kərutətu	heðɨtɨtɨ3.
tahari͡aa	-Ɂ	mou	-mənu	kərutətu	heðɨtɨ	-tɨ	-3
tahari͡aa	-Ɂ	mou	-mənu	kərutətu	hetɨtɨ	-ntu	-3
теперь	-GEN.PL	земля	-PROL.SG	просто	идти	-PRS	-[3SG.S]
now	-GEN.PL	earth	-PROL.SG	ordinary	go	-PRS	-[3SG.S]
adv	-n.case	n	-n.case	adv	v	-v.tense	-v.pn

Просто по земле идёт. He walks over the earth. Er geht einfach auf der Erde. NK-94_kehy_luu.049 Əəй, хӱöˀчимəəны мыӈəə, кəчи дялaˀчимəəны мыӈəə. Əəj, hüöɁtʼiməənɨ mɨŋəə, kətʼi dʼalaɁtʼiməənɨ mɨŋəə.

Əəj,	hüəɁtʼiməənɨ		mɨŋəə3,			kətʼi	dʼalaɁtʼiməənɨ		mɨnŋəə3.
əəj	hüəɁtʼi	-məənɨ	mɨ	-ŋəə	-3	kətʼi	dʼalaɁtʼi	-məənɨ	mɨ	-ŋəə	-3
əəɁ	hüə	-məənu	mɨn	-ŋəə	-3	kətʼi	dʼalɨ	-məənu	mɨn	-ŋəə	-3
да	год	-PROLADV	идти	-IMP	-[3SG.S]	хоть	день	-PROLADV	идти	-IMP	-[3SG.S]
yes	year	-PROLADV	go	-IMP	-[3SG.S]	let.it.be	day	-PROLADV	go	-IMP	-[3SG.S]
ptcl	n	-adv.case	v	-v.mood	-v.pn	ptcl	n	-adv.case	v	-v.mood	-v.pn

Пусть годы, много дней идёт. He walks for many days, even years. Er geht mehrere Tage, Jahre. NK-94_kehy_luu.050 Тахари͡аиˀ сиӡи сигиˀəтə кaчəмиˀə. Tahari͡aaɁ sʼiði sʼigiɁətə katʼəmiɁə.

Tahari͡aaɁ		sʼiði		sʼigiɁətə		katʼəmiɁə3.
tahari͡aa	-Ɂ	sʼiði	-	sʼigiɁə	-tə	katʼəmi	-Ɂə	-3
tahari͡aa	-Ɂ	sʼiti	-	sʼigiɁə	-ntə	katʼəmə	-Ɂə	-3
теперь	-NOM.PL	два	-[GEN.SG]	людоед	-LAT.SG	увидеть	-PF	-[3SG.S]
now	-NOM.PL	two	-[GEN.SG]	ogre	-LAT.SG	see	-PF	-[3SG.S]
adv	-n.case	num	-n.case	n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Теперь он двух людоеда нашёл. Then he noticed two ogres. Dann bemerkte er zwei Menschenfresser. NK-94_kehy_luu.051 Ӈуой сигиˀə ӈуой ӈoйбуоӡу, ӈaми͡aй сигиˀə ситi ӈoйбуоӡу. Ŋuoj sʼigiɁə ŋuoj ŋojbuoðu, ŋami͡aj sʼigiɁə sʼiti ŋojbuoðu.

ŊuəiɁ	sʼigiɁə	ŋuəiɁ	ŋojbuəðu,		ŋami͡aj	sʼigiɁə	sʼiti	ŋojbuəðu.
ŋuəiɁ	sʼigiɁə	ŋuəiɁ	ŋojbuə	-ðu	ŋami͡aj	sʼigiɁə	sʼiti	ŋojbuə	-ðu
ŋuɁəit	sʼigiɁə	ŋuɁəit	ŋojbuə	-tu	ŋami͡aj	sʼigiɁə	sʼiti	ŋojbuə	-tu
один	людоед	один	голова	-NOM.SG.3SG	другой	людоед	два	голова	-NOM.SG.3SG
one	ogre	one	head	-NOM.SG.3SG	other	ogre	two	head	-NOM.SG.3SG
num	n	num	n	-n.case-poss	adj	n	num	n	-n.case-poss

Один людоед имеет одну голову, другой сигие две голову. One of the ogres has one head, the other one has two. Der eine Menschenfresser hat einen Kopf, der andere zwei. NK-94_kehy_luu.052 Təтi ситi ӈoйбуоˀтуо сигиˀə нямту ӈəлыˀтыˀ. Təti sʼiti ŋojbuoɁtuo sʼigiɁə nʼamtu ŋəlɨɁtɨɁ.

Təti	sʼiti	ŋojbuətuə		sʼigiɁə	nʼamtu		ŋəlɨtɨ3.
təti	sʼiti	ŋojbuə	-tuə	sʼigiɁə	nʼa	-mtu	ŋəlɨ	-tɨ	-3
tə	sʼiti	ŋojbuə	-ntuə	sʼigiɁə	nʼa	-mtu	ŋəlɨs	-ntu	-3
тот	два	голова	-PT.PRS	людоед	товарищ	-ACC.SG.3SG	одолевать	-PRS	-[3SG.S]
that	two	head	-PT.PRS	ogre	fellow	-ACC.SG.3SG	conquer	-PRS	-[3SG.S]
pr	num	n	-v.nmnz	n	n	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Это двухголовый сигие своего товарища одолевает. The two-headed ogre is getting the better of this companion. Der zweiköpfige Menschenfresser überwältigt seinen Kollegen. NK-94_kehy_luu.053 Тахари͡аи лaӈəˀкиˀə: "Нюкӱой, ӈуоӡə ӈoйбуотуо лaӈəкиˀə, нюкӱой, мəнə хeлыˀӡыкəəуӈ! Tahari͡aa laŋəɁkiɁə3: "Nʼüküoj, ŋuoðə ŋojbuoɁtuo laŋakiɁə3, nʼüküoj, mənə helɨɁðɨkəəuŋ!

Tahari͡aa

laŋəɁkiɁə3:

nʼüküəj,

ŋuəðə

ŋojbuətuə

tahari͡aa

laŋə

-Ɂki

-Ɂə

-3

nʼükü

-ə

-j

ŋuə

-ðə

-

ŋojbuə

-tuə

tahari͡aa

laŋə

-Ɂkə

-Ɂə

-3

nʼükü

-ə

-j

ŋuɁəit

-tə

-

ŋojbuə

-ntuə

теперь

кричать

-RES

-PF

-[3SG.S]

детка

-EP

-VOC.SG

один

-DEST

-[ACC.SG]

голова

-PT.PRS

now

shout

-RES

-PF

-[3SG.S]

child

-EP

-VOC.SG

one

-DEST

-[ACC.SG]

head

-PT.PRS

adv

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

n

-INS

-n.case

num

-n.dest

-n.case

n

-v.nmnz

laŋəkiɁə3,

nʼüküəj,

mənə

helɨðɨkəəuŋ!

laŋə

-ki

-Ɂə

-3

nʼükü

-ə

-j

mənə

-

helɨði

-kə

-əu

-ŋ

laŋə

-Ɂkə

-Ɂə

-3

nʼükü

-ə

-j

mənə

-

helɨðɨ

-kə

-əu

-ŋ

кричать

-RES

-PF

-[3SG.S]

детка

-ADJREL

-VOC.SG

я

-[ACC.SG]

помочь

-ITER

-EXCL

-2SG.S

shout

-RES

-PF

-[3SG.S]

child

-ADJREL

-VOC.SG

I

-[ACC.SG]

help

-ITER

-EXCL

-2SG.S

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

n

-n.deriv.adj

-n.case

pr

-n.case

v

-v.deriv.v

-excl

-v.pn

Закричал: "Сыночек - одноголовый сигие закричал - сыночек, мне помоги! He shouted out: "Boy - shouted the one-headed ogre - boy, help me! Er rief: "Söhnchen - rief der einköpfige Menschenfresser - Söhnchen, hilf mir! NK-94_kehy_luu.054 Чeтуа тахари͡аи əмтырə мəнə тахари͡аибиˀ ӈəлыˀсытə няндыты. Tʼetua tahari͡aa əmtɨrə mənə tahari͡abiɁ ŋəlɨɁsɨtə nʼandɨtɨ.

Tʼetua

tahari͡aa

əmtɨrə

mənə

tahari͡abiɁ

ŋəlɨɁsɨtə3

nʼandɨtɨ3.

tʼetua

tahari͡aa

əmtɨ

-rə

mənə

-

tahari͡abiɁ

ŋəlɨɁ

-sɨtə

-3

nʼandɨ

-tɨ

-3

tʼetua

tahari͡aa

əm

-rə

mənə

-

tahari͡abiɁ

ŋəlɨs

-Ɂsutə

-3

nʼantɨ

-ntu

-3

очень

теперь

этот

-NOM.SG.2SG

я

-[ACC.SG]

сейчас

одолевать

-FUT

-[3SG.S]

казаться

-PRS

-[3SG.S]

very

now

this

-NOM.SG.2SG

I

-[ACC.SG]

now

conquer

-FUT

-[3SG.S]

seem

-PRS

-[3SG.S]

adv

adv

pr

-n.case-poss

pr

-n.case

adv

v

-v.tense

-v.pn

v

-v.tense

-v.pn

Совсем ведь этот меня одолеет кажется." It looks like he's going to get the better of me." Dieser überwältigt mich." NK-94_kehy_luu.055 Oуˀ, тəндəмту хeлыӡиˀə. OuɁ, təndəmtu helɨðiɁə.

OuɁ,	təndəmtu		helɨðiɁə3.
ouɁ	təndə	-mtu	helɨðə	-Ɂə	-3
ou	tə	-mtu	helɨðɨ	-Ɂə	-3
Excl	тот	-ACC.SG.3SG	помочь	-PF	-[3SG.S]
Excl	that	-ACC.SG.3SG	help	-PF	-[3SG.S]
interj	pr	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Этому он помог. He helped him. Er hat ihm geholfen. NK-94_kehy_luu.056 Təндə сиӡи ӈoйбуоˀтуəмтi кoӡaˀaгəй. Təndə sʼiði ŋojbuoɁtuəmti koðaɁagəj.

Təndə		sʼiði		ŋojbuəɁtuəmti				koðaɁagəj.
təndə	-	sʼiði	-	ŋojbuə	-Ɂ	-tuə	-mti	koða	-Ɂa	-gəj
tə	-	sʼiti	-	ŋojbuə	-s	-ntuə	-mtu	kotu	-Ɂə	-kəj
тот	-[GEN.SG]	два	-[GEN.SG]	голова	-VBLZ.GS	-PT.PRS	-ACC.SG.3SG	убить	-PF	-3DU.S
that	-[GEN.SG]	two	-[GEN.SG]	head	-VBLZ.GS	-PT.PRS	-ACC.SG.3SG	kill	-PF	-3DU.S
pr	-n.case	num	-n.case	n	-deriv.v	-v.nmnz	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Этого двухголового они-двое убили. Together they killed the two-headed ogre. Den zweiköpfigen Menschenfresser haben die beiden getötet. NK-94_kehy_luu.057 Təтiрə ӈуоӡə ӈoйбуоˀтуо мунунту: "Təтi (əнты) кубумту някəлəˀ! Tətirə ŋuoðə ŋojbuoɁtuo mununtu: "Təti (əntɨ) kubumtu nʼakələɁ!

Tətirə

ŋuəðə

ŋojbuətuə

mununtu3:

"Təti

(əntɨ)

təti

-rə

ŋuə

-ðə

-

ŋojbuə

-tuə

munu

-ntu

-3

təti

əntɨ

tə

-rə

ŋuɁəit

-tə

-

ŋojbuə

-ntuə

munu

-ntu

-3

tə

əntɨ

тот

-NOM.SG.2SG

один

-DEST

-[ACC.SG]

голова

-PT.PRS

говорить

-PRS

-[3SG.S]

тот

это.самое

that

-NOM.SG.2SG

one

-DEST

-[ACC.SG]

head

-PT.PRS

say

-PRS

-[3SG.S]

that

sort.of

pr

-n.case-poss

num

-n.dest

-n.case

n

-v.nmnz

v

-v.tense

-v.pn

pr

n

v

kubumtu		nʼakələɁ!
kubu	-mtu	nʼakələ	-Ɂ
kuhu	-mtu	nʼakələ	-Ɂ
шкура	-ACC.SG.3SG	взять	-IMP.2SG.S
skin	-ACC.SG.3SG	take	-IMP.2SG.S
n	-n.case-poss	v	-v.mood-pn

Этот одноголовый говорит: "Эту шкуру возьмы! The one-headed one says: "Take this skin! Der Einköpfige sagt: "Nimm dieses Fell! NK-94_kehy_luu.058 Təтi кубумту хонəˀхинiнтə, сылыгəличə тəнə нисыӡə качəмəˀ. Təti kubumtu honəɁhinintə, sɨlɨgəlʼitʼə tənə nʼisɨðə katʼəməɁ.

Təti

kubumtu

honəhinintə,

sɨlɨgəlʼitʼə

tənə

nʼisɨðə3

katʼəməɁ.

təti

kubu

-mtu

honə

-hini

-ntə

sɨlɨ

-gəlʼitʼə

tənə

nʼi

-sɨðə

-3

katʼəmə

-Ɂ

tə

kuhu

-mtu

honə

-hüɁnü

-ntə

sɨlɨ

-kəlʼitʼə

tənə

nʼi

-Ɂsutə

-3

katʼəmə

-Ɂ

тот

шкура

-ACC.SG.3SG

голодать

-CONDFUT

-2SG

кто

-EMPH2

ты

NEG

-FUT

-[3SG.S]

увидеть

-IMP.2SG.S

that

skin

-ACC.SG.3SG

get.hungry

-CONDFUT

-2SG

who

-EMPH2

you.SG

NEG

-FUT

-[3SG.S]

see

-IMP.2SG.S

pr

n

-n.case-poss

v

-v.nf

-n.poss

pn

-cl

pr

v

-v.tense

-v.pn

v

-v.mood-pn

Если ты его шкуру будешь носить, никто тебя не увидет. If you wear this skin, no one will see you. Wenn du dieses Fell tragen kannst, wird dich niemand sehen. NK-94_kehy_luu.059 Təнə буоəˀсуӡəŋ, буоӡaчə (мoжeт) сойбуˀсуӡəˀ. Tənə buoɁsuðəŋ, buoðatʼə (možet) sojbuɁsuðəɁ.

Tənə	buəɁsuðəŋ,			buəðatʼə		(možet)	sojbuɁsuðəɁ.
tənə	buə	-Ɂsuðə	-ŋ	buəða	-tʼə	možet	sojbu	-Ɂsuðə	-Ɂ
tənə	buə	-Ɂsutə	-ŋ	buəðu	-tʼə	možet	sojbu	-Ɂsutə	-Ɂ
ты	говорить	-FUT	-2SG.S	слово	-NOM.PL.2SG	может	звучать	-FUT	-3SG.R
you.SG	speak	-FUT	-2SG.S	word	-NOM.PL.2SG	it.is.possible	sound	-FUT	-3SG.R
pr	v	-v.tense	-v.pn	n	-n.case-poss	v	v	-v.tense	-v.pn

Ты будешь говорить, слова твои будут слышны." You can speak, your words will be heard." Du kannst sprechen, deine Worte werden gehört." NK-94_kehy_luu.060 Ну как шапка невидимка. Nu kak šapka nevidimka.

Nu	kak	šapka	nevidimka.

Шапка невидимка. An invisibility hat. Eine Tarnkappe. NK-94_kehy_luu.061 Təниˀи͡a мыыˀəгəй. TənʼiɁi͡a mɨɨɁəgəj.

TəniɁi͡a	mɨɨɁəgəj.
təniɁi͡a	mɨɨ	-Ɂə	-gəj
təniɁi͡a	mej	-Ɂə	-kəj
так	сделать	-PF	-3DU.S
so	do	-PF	-3DU.S
adv	v	-v.tense	-v.pn

Так они сделали. They did it like that. So haben sie es gemacht. NK-94_kehy_luu.062 Təндəмту тaхaри͡aa дeгиˀəгəй. Təndəmtu tahari͡aa dʼegiɁəgəj.

Təndəmtu		tahari͡aa	dʼegiɁəgəj.
təndə	-mtu	tahari͡aa	dʼegi	-Ɂə	-gəj
tə	-mtu	tahari͡aa	dʼekə	-Ɂə	-kəj
тот	-ACC.SG.3SG	теперь	разделать	-PF	-3DU.S
that	-ACC.SG.3SG	now	cut	-PF	-3DU.S
pr	-n.case-poss	adv	v	-v.tense	-v.pn

Этого освежевали. They skinned him. Jenen häuteten sie. NK-94_kehy_luu.063 Дюбəиˀəӡи. DʼübəiɁəði.

DʼübəiɁəði.
dʼübəi	-Ɂə	-ði
dʼübəə	-Ɂə	-tu
выбросить	-PF	-3SG.O
throw.out	-PF	-3SG.O
v	-v.tense	-v.pn

Выкинул его. They threw him out. Sie haben ihn hinausgeworfen. NK-94_kehy_luu.064 Təтi сигиˀə ӈoнəнту кəрсачӱ ибaхуˀ. Təti sʼigiɁə ŋonəntu kərsatʼü ibahuɁ.

Təti	sʼigiɁə	ŋonəntu		kərsatʼü		ibahuɁ.
təti	sʼigiɁə	ŋonə	-ntu	kərsa	-tʼü	i	-bahu	-Ɂ
tə	sʼigiɁə	ŋonə	-ntu	kərsu	-tʼü	ij	-haŋhu	-Ɂ
тот	людоед	сам	-3SG	дело	-NOM.PL.3SG	быть	-NARR	-3PL.S
that	ogre	oneself	-3SG	case	-NOM.PL.3SG	be	-NARR	-3PL.S
pr	n	pr	-n.poss	n	-n.case-poss	v	-v.mood	-v.pn

У этих людоедов собственные обычаи говорят-есть. That's the custom among ogres. Das ist Brauch bei den Menschenfressern. NK-94_kehy_luu.065 Мунунту: "Тəнə хезытытыˀ!" Mununtu: "Tənə heðɨtɨɁ!"

Mununtu3:			"Tənə	heðɨtɨɁ!"
munu	-ntu	-3	tənə	heðɨtɨ	-Ɂ
munu	-ntu	-3	tənə	hetɨtɨ	-Ɂ
говорить	-PRS	-[3SG.S]	ты	идти	-IMP.2SG.S
say	-PRS	-[3SG.S]	you.SG	go	-IMP.2SG.S
v	-v.tense	-v.pn	pr	v	-v.mood-pn

Говорит: "Иди!" He says "Go!" Er sagt: "Geh!" NK-94_kehy_luu.066 Кəхы Луукӱ тaхaри͡aa тəндəмты (əнты) кубaˀa сериˀə. Kəhɨ Luukü tahari͡aa təndəmtu (əntɨ) kubaɁa sʼeriɁə.

Kəhɨ

LuuɁkü

tahari͡aa

təndəmtu

(əntɨ)

kubaɁa

sʼeriɁə3.

kəhɨ

luu

-Ɂkü

tahari͡aa

təndə

-mtu

əntɨ

kuba

-Ɂa

-

sʼeri

-Ɂə

-3

kəhɨ

luu

-Ɂku

tahari͡aa

tə

-mtu

əntɨ

kuhu

-Ɂa

-

sʼerə

-Ɂə

-3

куропатка

парка

-DIM

теперь

тот

-ACC.SG.3SG

это.самое

шкура

-AUGM

-[ACC.SG]

надеть

-PF

-[3SG.S]

partridge

parka

-DIM

now

that

-ACC.SG.3SG

sort.of

skin

-AUGM

-[ACC.SG]

put.on

-PF

-[3SG.S]

n

n

-n.augm

adv

pr

-n.case-poss

n

v

n

-n.augm

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

Кехы Луу эту шкуру надел на себя. Kehy Luu put on that skin. Kehy Luu zog dieses Fell an. NK-94_kehy_luu.067 Куниə моунтə, кəрутəту моунтə бииˀаиӡə. Kunʼiə mountə, kərutətu mountə biiɁaiðə.

Kuniə			mountə,		kərutətu		mountə		biiɁaiðə.
kuni	-ə	-	mou	-ntə	kərutətu	-	mou	-ntə	bii	-Ɂai	-ðə
kuni	-ə	-	mou	-ntə	kərutətu	-	mou	-ntə	biu	-Ɂə	-tə
куда	-ADJREL	-[GEN.SG]	земля	-LAT.SG	простой	-[GEN.SG]	земля	-LAT.SG	уйти	-PF	-3SG.R
where	-ADJREL	-[GEN.SG]	earth	-LAT.SG	ordinary	-[GEN.SG]	earth	-LAT.SG	go.away	-PF	-3SG.R
pr	-n.deriv.adj	-n.case	n	-n.case	adj	-n.case	n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

В какую землю, по простой земле идёт. He walks over the simple earth, to some land. Er geht seinen Weg auf der einfachen Erde. NK-94_kehy_luu.068 Təниˀи͡a хеӡытысы тахари͡aa ӈонəə ӈуой маӡаӈку ӈəӡиˀə. TənʼiɁi͡a heðɨtɨsɨ tahari͡aa ŋonəə ŋuoj maðaŋku ŋəðiɁə.

TəniɁi͡a	heðɨtɨsɨ		tahari͡aa	ŋonəə	ŋuəiɁ	maðaŋku			ŋəðiɁə3.
təniɁi͡a	heðɨtɨ	-sɨ	tahari͡aa	ŋonəə	ŋuəiɁ	mað	-aŋku	-	ŋəði	-Ɂə	-3
təniɁi͡a	hetɨtɨ	-sa	tahari͡aa	ŋonəə	ŋuɁəit	mat	-Ɂku	-	ŋətə	-Ɂə	-3
так	идти	-INF	теперь	еще.один	один	чум	-DIM	-[ACC.SG]	увидеть	-PF	-[3SG.S]
so	go	-INF	now	one.more	one	tent	-DIM	-[ACC.SG]	see	-PF	-[3SG.S]
adv	v	-v.inf	adv	adj	num	n	-n.augm	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Так двигаясь теперь ещё один чумик увидел. Walking like that he now saw another little tent. Als er so unterwegs war, hat er ein kleines Zelt bemerkt. NK-94_kehy_luu.069 Сыты мaкӱогəтəту тəтiрə əлыгaˀку. Sɨtɨ maküogətətu tətirə əlɨgaɁku.

Sɨtɨ	maküəgətətu				tətirə		əlɨgaɁku3.
sɨtɨ	ma	-küə	-gətə	-tu	təti	-rə	əlɨgaɁku	-3
sɨtɨ	mat	-küə	-kətə	-ntu	tə	-rə	əlɨgaɁku	-3
он	чум	-то1	-ABL.SG	-3SG	тот	-NOM.SG.2SG	маленький	-[3SG.S]
he	tent	-CL1	-ABL.SG	-3SG	that	-NOM.SG.2SG	small	-[3SG.S]
pr	n	-cl	-n.case	-n.poss	pr	-n.case-poss	adj	-v.pn

От его то чума он меньше. This one was smaller than his tent. Es ist noch kleiner als sein Zelt. NK-94_kehy_luu.070 Тəндə чииˀə. Təndə tʼiiɁə.

Təndə	tʼiiɁə3.
təndə	tʼii	-Ɂə	-3
təndə	tʼii	-Ɂə	-3
туда	войти	-PF	-[3SG.S]
there	come.in	-PF	-[3SG.S]
adv	v	-v.tense	-v.pn

Туда зашёл. He went in. Er ging hinein. NK-94_kehy_luu.071 Тaхaри͡aиˀ ӈуˀой кобту͡aрбаˀа, oуˀ сочӱрəтуоу. Tahari͡aiɁ ŋuɁoj kobtu͡arbaɁa, ouɁ sotʼürətuou.

Tahari͡aiɁ	ŋuɁəiɁ	kobtu͡arbaɁa,		ouɁ	sotʼürətuəu3.
tahari͡aiɁ	ŋuɁəiɁ	kobtu͡a	-rbaɁa	ouɁ	sotʼürə	-tu	-əu	-3
tahari͡aiɁ	ŋuɁəit	kobtu͡a	-rbaɁa	ou	sotʼürə	-ntu	-əu	-3
теперь	один	девушка	-AUGM2	Excl	шить	-PRS	-EXCL	-[3SG.S]
now	one	girl	-AUGM2	Excl	sew	-PRS	-EXCL	-[3SG.S]
adv	num	n	-n.augm	interj	v	-v.tense	-excl	-v.pn

Там одна девушка шьёт. There's a girl sewing there. Dort näht ein Mädchen. NK-94_kehy_luu.072 Тəˀ куˀ əрəкəрə, курəгуй мату кунсыə дяламтəˀкиˀə, куˀ əрəкəрə хорəӡу. TəɁ kuɁ ərəkərə, kurəguj matu kunsɨə dʼalamtəɁkiɁə, kuɁ ərəkərə horəðu.

TəɁ

kuɁ

ərəkərə,

kurəguj

matu

kunsɨə

dʼalamtəɁkiɁə3,

təɁ

kuɁ

ərəkərə

kurəgu

-j

ma

-tu

kunsɨ

-ə

dʼala

-m

-təɁki

-Ɂə

-3

təɁ

kuɁ

ərəkərə

kurəku

-j

mat

-ntu

kunsɨ

-ə

dʼalɨ

-m

-ntəɁkə

-Ɂə

-3

ведь

совсем

красивый

разный

-VOC.SG

чум

-GEN.SG.3SG

внутри

-ADJREL

день

-TRANSL

-INZ

-PF

-[3SG.S]

you.know

entirely

beautiful

various

-VOC.SG

tent

-GEN.SG.3SG

inside

-ADJREL

day

-TRANSL

-INZ

-PF

-[3SG.S]

ptcl

adv

adj

adj

-n.case

n

-n.case-poss

pp

-n.deriv.adj

n

-deriv.v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

kuɁ	ərəkərə	horəðu.
kuɁ	ərəkərə	horə	-ðu
kuɁ	ərəkərə	horə	-tu
совсем	красивый	лицо	-NOM.SG.3SG
entirely	beautiful	fase	-NOM.SG.3SG
adv	adj	n	-n.case-poss

Ой, очень красивая, даже внутри чума какой-то свет от её красоты. Oh, she's very beautiful, there's even light inside the tent coming from her beauty. Oh, sie ist so schön, ihre Schönheit erhellt das Zelt. NK-94_kehy_luu.073 Тəтiрə тахари͡aa тaйӈиə кəйтə ӈoмтӱˀиӡə тəтi, Кəхы Луукӱ. Tətirə tahari͡aa tajŋiə kəjtə ŋomtüɁiðə təti, Kəhɨ LuuɁkü.

Tətirə

tahari͡aa

tajŋiə

kəitə

ŋomtüɁiðə

təti,

Kəhɨ

LuuɁkü.

təti

-rə

tahari͡aa

tajŋiə

kəi

-tə

ŋomtü

-Ɂi

-ðə

təti

kəhɨ

luu

-Ɂkü

tə

-rə

tahari͡aa

tajŋiə

kəi

-ntə

ŋomtə

-Ɂə

-tə

tə

kəhɨ

luu

-Ɂku

тот

-NOM.SG.2SG

теперь

противоположный

сторона

-LAT.SG

сесть

-PF

-3SG.R

тот

куропатка

парка

-DIM

that

-NOM.SG.2SG

now

opposite

side

-LAT.SG

sit

-PF

-3SG.R

that

partridge

parka

-DIM

pr

-n.case-poss

adv

adj

n

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

pr

n

n

-n.augm

Он же на противоположную сторону сел, этот Кехы Луу. He sat down opposite her, that Kehy Luu. Er hat sich sich gegenüber hingesetzt, dieser Kehy Luu. NK-94_kehy_luu.074 Ӈалаа мунунту: "Кəхы Луу ӈəндi͡aиˀ нимтi əмтырə. Ŋalaa mununtu: "Kəhɨ Luu, ŋəndi͡aiɁ, nʼimti əmtɨrə.

Ŋalaa		mununtu3:			"Kəhɨ	Luu,	ŋəndi͡aiɁ,	nʼimti		əmtɨrə.
ŋa	-laa	munu	-ntu	-3	kəhɨ	luu	ŋəndi͡aiɁ	nʼim	-ti	əmtɨ	-rə
ŋaŋ	-raa	munu	-ntu	-3	kəhɨ	luu	ŋənti͡aiɁ	nʼim	-tu	əm	-rə
рот	-LIM	говорить	-PRS	-[3SG.S]	куропатка	парка	наверное	имя	-NOM.SG.3SG	этот	-NOM.SG.2SG
mouth	-LIM	say	-PRS	-[3SG.S]	partridge	parka	probably	name	-NOM.SG.3SG	this	-NOM.SG.2SG
n	-cl	v	-v.tense	-v.pn	n	n	adv	n	-n.case-poss	pr	-n.case-poss

Рот говорит "Кехы Луу, наверно его имя. The Mouth says: "Kehy Luu that's sure to be his name. Der Mund sagt: "Wahrscheinlich ist sein Name Kehy Luu. NK-94_kehy_luu.075 Маадя Кəхы Луу ичəӈу?" Maadʼa Kəhɨ Luu itʼəŋu3?"

Maadʼa	Kəhɨ	Luu	itʼəŋu3?"
maadʼa	kəhɨ	luu	i	-tʼə	-ŋu	-3
maadʼa	kəhɨ	luu	ij	-ntə	-ŋu	-3
почему	куропатка	парка	быть	-IPFV	-INTERR	-[3SG.S]
why	partridge	parka	be	-IPFV	-INTERR	-[3SG.S]
pr	n	n	v	-v.deriv.v	-v.mood	-v.pn

Почему Кехы Луу?" Why Kehy Luu?" Warum Kehy Luu?" NK-94_kehy_luu.076 Нерəнтӱˀкӱˀ так буорусюӱˀ лууӡы кəхы əнты, кəхы куху ... исюə. NʼerəbtüɁküɁ tak buorusʼüüɁ luuðɨ kəhɨ əntɨ, kəhɨ kuhu ... isʼüə.

NʼerəbtüɁküɁ

tak

buərusʼüüɁ

luuðɨ

kəhɨ

əntɨ,

kəhɨ

kuhu

nʼerəbtüɁküɁ

tak

buə

-ru

-sʼüü

-Ɂ

luu

-ðɨ

kəhɨ

əntɨ

kəhɨ

kuhu

nʼerəbtüküɁ

tak

buə

-ru

-suə

-Ɂ

luu

-tu

kəhɨ

əntɨ

kəhɨ

kuhu

сначала

так

говорить

-PASS

-PST

-3SG.R

парка

-NOM.SG.3SG

куропатка

это.самое

куропатка

шкура

first

so

speak

-PASS

-PST

-3SG.R

parka

-NOM.SG.3SG

partridge

sort.of

partridge

skin

adv

adv

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

n

-n.case-poss

n

n

v

n

n

isʼüə3.
i	-sʼüə	-3
ij	-suə	-3
быть	-PST	-[3SG.S]
be	-PST	-[3SG.S]
v	-v.tense	-v.pn

Сначала должно быть сказано, одежды его из куропатки шкуры сделаны. First it has to be said thet his clothes were made of partridge skin. Zuerst muss man sagen, dass sein Kleid ist aus Rebhuhnhaut gemacht war. NK-94_kehy_luu.077 Тəнiˀи͡aйся нимтi Кəхы Луу. TəniɁi͡ajsʼa nʼimti Kəhɨ Luu.

TəniɁi͡a	isʼa		nʼimti		Kəhɨ	Luu.
təniɁi͡a	i	-sʼa	nʼim	-ti	kəhɨ	luu
təniɁi͡a	ij	-sa	nʼim	-tu	kəhɨ	luu
так	быть	-INF	имя	-NOM.SG.3SG	куропатка	парка
so	be	-INF	name	-NOM.SG.3SG	partridge	parka
adv	v	-v.inf	n	-n.case-poss	n	n

Поэтому имя его Кехы Луу. That's why his name is Kehy Luu. Deswegen ist sein Name Kehy Luu. NK-94_kehy_luu.078 Тə, ӈомтӱˀиӡə. Tə, ŋomtüɁiðə.

Tə,	ŋomtüɁiðə.
tə	ŋomtü	-Ɂi	-ðə
tə	ŋomtə	-Ɂə	-tə
ну	сесть	-PF	-3SG.R
well	sit	-PF	-3SG.R
interj	v	-v.tense	-v.pn

Он сел. He sat down. Er setzte sich hin. NK-94_kehy_luu.079 Мунунту: Абаау! Mununtu: Abaau!

Mununtu3:			Abaau!
munu	-ntu	-3	aba	-a	-u
munu	-ntu	-3	aba	-ə	-əu
говорить	-PRS	-[3SG.S]	мама	-EP	-EXCL
say	-PRS	-[3SG.S]	mom(my)	-EP	-EXCL
v	-v.tense	-v.pn	n	-INS	-excl

Говорит: "Сестра! He says "Sister! Er sagt: "Schwester! NK-94_kehy_luu.080 Няйбыгəтə тууˀом тəˀəу! Nʼajbɨgətə tuuɁom təɁəu!

Nʼajbɨgətə		tuuɁəm			təɁəu!
nʼajbɨ	-gətə	tuu	-Ɂə	-m	təɁə	-u
nʼajbɨ	-kətə	tuj	-Ɂə	-m	tə	-əu
далекий	-ABL.SG	прийти	-PF	-1SG.S	ну	-EXCL
far	-ABL.SG	come	-PF	-1SG.S	well	-EXCL
adj	-n.case	v	-v.tense	-v.pn	interj	-excl

Издалека я пришёл. I've come a long way. Ich bin von weit her gekommen. NK-94_kehy_luu.081 Тə курəдиˀкӱо ӈəмсуӡəмə тəӡуɁ!" Tə kurədʼiküo ŋəmsuðəmə təðuɁ!"

Tə	kurədʼiküə		ŋəmsuðəmə			təðuɁ!"
tə	kurədʼi	-küə	ŋəmsu	-ðə	-mə	təðu	-Ɂ
tə	kurədʼi	-küə	ŋəmsu	-tə	-mə	tətu	-Ɂ
ну	какой	-то1	мясо	-DEST	-NOM.SG.1SG	принести	-IMP.2SG.S
well	what	-CL1	meat	-DEST	-NOM.SG.1SG	bring	-IMP.2SG.S
interj	pr	-cl	n	-n.dest	-n.case-poss	v	-v.mood-pn

Но, какую- нибудь еду дай мне!" So, give me something to eat!" Na, gib mir irgendetwas zum Essen!" NK-94_kehy_luu.082 Тəтi ны мунунту: "Əбəй, маадя туймə сəйӈыӡə?" Təti nɨ mununtu: "Əbəj, maadʼa tujmə səjŋɨðə?"

Təti	nɨ	mununtu3:			"Əbəj,	maadʼa	tujmə		səiŋɨðə?"
təti	nɨ	munu	-ntu	-3	əbəj	maadʼa	tuj	-mə	səi	-ŋɨ	-ðə
tə	nɨ	munu	-ntu	-3	əbəj	maadʼa	tuj	-mə	səu	-ŋu	-tə
тот	женщина	говорить	-PRS	-[3SG.S]	ой	почему	огонь	-NOM.SG.1SG	выстрелить	-INTERR	-3SG.R
that	woman	say	-PRS	-[3SG.S]	oh	why	fire	-NOM.SG.1SG	shoot	-INTERR	-3SG.R
pr	n	v	-v.tense	-v.pn	interj	pr	n	-n.case-poss	v	-v.mood	-v.pn

Эта женщина говорит: "Почему огонь-мой стреляет?" The woman says: "Why is my fire crackling?" Die Frau sagt: "Warum schießt mein Feuer?" NK-94_kehy_luu.083 Тaхaри͡aa хыымыˀəу. Tahari͡aa hɨɨmɨɁəu.

Tahari͡aa	hɨɨmɨɁə3u.
tahari͡aa	hɨɨm	-ɨ	-Ɂə	-3	-u
tahari͡aa	hɨɨm	-ə	-Ɂə	-3	-əu
теперь	испугаться	-EP	-PF	-[3SG.S]-EXCL
now	get.afraid	-EP	-PF	-[3SG.S]	-EXCL
adv	v	-INS	-v.tense	-v.pn	-excl

Испугалась. She got frightened. Sie erschrak. NK-94_kehy_luu.084 Сыты нинтыӡы ӈəӡӱˀ. Sɨtɨ nʼintɨðɨ ŋəðüɁ.

Sɨtɨ	nʼintɨðɨ			ŋəðüɁ.
sɨtɨ	nʼi	-ntɨ	-ðɨ	ŋəðü	-Ɂ
sɨtɨ	nʼi	-ntu	-tu	ŋətə	-Ɂ
он	NEG	-PRS	-3SG.O	увидеть	-CNEG
he	NEG	-PRS	-3SG.O	see	-CNEG
pr	v	-v.tense	-v.pn	v	-v.cn

Она его не видит. She doesn't see him. Sie sieht ihn nicht. NK-94_kehy_luu.085 Тəтирə сигиˀə кубaˀa хонəйтi. Tətirə sʼigiɁə kubaɁa honəjti.

Tətirə		sʼigiɁə		kubaɁa			honəiɁti3.
təti	-rə	sʼigiɁə	-	kuba	-Ɂa	-	honəiɁ	-ti	-3
tə	-rə	sʼigiɁə	-	kuhu	-Ɂa	-	honəis	-ntu	-3
тот	-NOM.SG.2SG	людоед	-[GEN.SG]	шкура	-AUGM	-[ACC.SG]	носить	-PRS	-[3SG.S]
that	-NOM.SG.2SG	ogre	-[GEN.SG]	skin	-AUGM	-[ACC.SG]	carry	-PRS	-[3SG.S]
pr	-n.case-poss	n	-n.case	n	-n.augm	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Этот шкуру сигие носит. He's wearing the skin of the ogre. Er trägt das Fell des Menschenfressers. NK-94_kehy_luu.086 Диндiˀəӈ? DʼindiɁəŋ?

DʼindiɁəŋ?
dʼindi	-Ɂə	-ŋ
dʼinti	-Ɂə	-ŋ
услышать	-PF	-2SG.S
hear	-PF	-2SG.S
v	-v.tense	-v.pn

Слышишь? Can you hear me? Hörst du mich? NK-94_kehy_luu.087 Сигиˀə кубаˀа хонəйтi, təнiˀi͡aisʼa нинтыӡə ӈəӡӱлюˀ. SʼigiɁə kubaɁa honəjti, təniɁi͡aisʼa nʼintɨðə ŋəðülʼüɁ.

SʼigiɁə

kubaɁa

honəiɁti3,

təniɁi͡aisʼa

nʼintɨðə

sʼigiɁə

-

kuba

-Ɂa

-

honəiɁ

-ti

-3

təniɁi͡a

-i

-sʼa

nʼi

-ntɨ

-ðə

sʼigiɁə

-

kuhu

-Ɂa

-

honəis

-ntu

-3

təniɁi͡a

-ij

-sa

nʼi

-ntu

-tə

людоед

-[GEN.SG]

шкура

-AUGM

-[ACC.SG]

носить

-PRS

-[3SG.S]

так

-быть

-INF

NEG

-PRS

-3SG.R

ogre

-[GEN.SG]

skin

-AUGM

-[ACC.SG]

carry

-PRS

-[3SG.S]

so

-be

-INF

NEG

-PRS

-3SG.R

n

-n.case

n

-n.augm

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

adv

-v

-v.inf

v

-v.tense

-v.pn

ŋəðülʼüɁ.
ŋəðü	-lʼü	-Ɂ
ŋətə	-lʼü	-Ɂ
увидеть	-INDEF3	-CNEG
see	-INDEF3	-CNEG
v	-cl	-v.cn

Шкуру сигие носит, поэтому его не видят. He's wearing the skin of the ogre, that's why he can't te seen. Er trägt das Fell des Menschenfressers, deswegen kann man ihn nicht sehen. NK-94_kehy_luu.088 Тəə… ӈытəˀту ӈудиты, ӈытəту ӈудиты. Təə… ŋɨtəɁtu ŋudʼitɨ, ŋɨtətu ŋudʼitɨ.

Təə	ŋɨtəɁtu	ŋudʼitɨ3,			ŋɨtəɁtu	ŋudʼitɨ3.
təə	ŋɨtəɁtu	ŋudʼi	-tɨ	-3	ŋɨtəɁtu	ŋudʼi	-tɨ	-3
tə	ŋɨɨtə	ŋudʼi	-ntu	-3	ŋɨɨtə	ŋudʼi	-ntu	-3
тот	все.еще	работать	-PRS	-[3SG.S]	все.еще	работать	-PRS	-[3SG.S]
that	still	work	-PRS	-[3SG.S]	still	work	-PRS	-[3SG.S]
pr	adv	v	-v.tense	-v.pn	adv	v	-v.tense	-v.pn

Ну, она всё ещё работает. She keeps on working. Sie arbeitet nur, arbeitet nur. NK-94_kehy_luu.089 Тaхaри͡aa Kəхы Луу ӈыaˀкидиˀə, мунунту: "Каӡи͡aу, абау, мунудюом тəˀ: ӈəмсаˀкутəмə тəӡуˀ! Tahari͡aa Kəhɨ Luu ŋɨaɁkidʼiɁə, mununtu: "Kaði͡au, abau, munudʼüom təɁ: ŋəmsaɁkutəmə təðuɁ!

Tahari͡aa

Kəhɨ

Luu

ŋɨaɁkidʼiɁə3,

mununtu3:

"Kaði͡au,

abau,

tahari͡aa

kəhɨ

luu

ŋɨaɁkidʼ

-i

-Ɂə

-3

munu

-ntu

-3

kaði͡au

aba

-u

tahari͡aa

kəhɨ

luu

ŋɨaɁkis

-ə

-Ɂə

-3

munu

-ntu

-3

kaði͡au

aba

-əu

теперь

куропатка

парка

разозлить

-EP

-PF

-[3SG.S]

говорить

-PRS

-[3SG.S]

Excl

мама

-EXCL

now

partridge

parka

get.angry

-EP

-PF

-[3SG.S]

say

-PRS

-[3SG.S]

Excl

mom(my)

-EXCL

adv

n

n

v

-INS

-v.tense

-v.pn

v

-v.tense

-v.pn

interj

n

-excl

munudʼüəm			təɁ:	ŊəmsaɁkutəmə				təðuɁ!
munu	-dʼüə	-m	təɁ	ŋəmsa	-Ɂku	-tə	-mə	təðu	-Ɂ
munu	-suə	-m	təɁ	ŋəmsu	-Ɂku	-tə	-mə	tətu	-Ɂ
говорить	-PST	-1SG.S	ведь	мясо	-DIM	-DEST	-NOM.SG.1SG	дать	-IMP.2SG.S
say	-PST	-1SG.S	you.know	meat	-DIM	-DEST	-NOM.SG.1SG	give	-IMP.2SG.S
v	-v.tense	-v.pn	ptcl	n	-n.augm	-n.dest	-n.case-poss	v	-v.mood-pn

Кехы Луу разозлился, говорит: "Сестра, я ведь сказал: еды дай!" Kehy Luu got angry, he says: "Sister, I said give me something to eat!" Kehy Luu ist wütend geworden: "Schwester, gib mir etwas zu Essen!" NK-94_kehy_luu.090 Ӈoнəй нoӈитмӱдюɁо тəтi ны: "Əбəй, маадя туймə хӱотə сəиӈиӡə, сəири, сəири. Ŋonəj noŋirmüdʼüɁo təti nɨ: "Əbəj, maadʼa tujmə hüotə səiŋiðə, səiri, səiri.

ŊonəiɁ

noŋirmüdʼüɁə3

təti

nɨ:

"Əbəj,

maadʼa

tujmə

hüətə

ŋonəi

-Ɂ

noŋirmüdʼü

-Ɂə

-3

təti

nɨ

əbəj

maadʼa

tuj

-mə

hüə

-tə

ŋonəə

-Ɂ

noŋirmüs

-Ɂə

-3

tə

nɨ

əbəj

maadʼa

tuj

-mə

hüə

-ntə

еще.один

-GEN.PL

сдрогнуть

-PF

-[3SG.S]

тот

женщина

ой

почему

огонь

-NOM.SG.1SG

год

-LAT.SG

one.more

-GEN.PL

shiver

-PF

-[3SG.S]

that

woman

oh

why

fire

-NOM.SG.1SG

year

-LAT.SG

adj

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

pr

n

interj

pr

n

-n.case-poss

n

-n.case

səiŋɨðə,			səirɨ3,			səirɨ3.
səi	-ŋɨ	-ðə	səir	-ɨ	-3	səir	-ɨ	-3
səu	-ŋu	-tə	səir	-ntu	-3	səir	-ntu	-3
выстрелить	-INTERR	-3SG.R	стрелять	-PRS	-[3SG.S]	стрелять	-PRS	-[3SG.S]
shoot	-INTERR	-3SG.R	shoot	-PRS	-[3SG.S]	shoot	-PRS	-[3SG.S]
v	-v.mood	-v.pn	v	-v.tense	-v.pn	v	-v.tense	-v.pn

Женщина опять дрогнула: "Почему огонь-мой всё время стреляет, стреляет, стреляет." The woman shivered again: "Why does my fire keep on cracking over and over again." Die Frau erschrak wieder: "Warum schießt mein Feuer und schießt und schießt?" NK-94_kehy_luu.091 Тəндə хуону тахари͡aa ӈуаӡу бяриˀиӡə. Təndə huonu tahari͡aa ŋuaðu bi͡ariɁiðə.

Təndə		huənu		tahari͡aa	ŋuaðu		bi͡ariɁiðə.
təndə	-	huə	-nu	tahari͡aa	ŋua	-ðu	bi͡ari	-Ɂi	-ðə
tə	-	huə	-nu	tahari͡aa	ŋua	-tu	bi͡arə	-Ɂə	-tə
тот	-[GEN.SG]	после	-LOCADV	теперь	дверь	-NOM.SG.3SG	открыть	-PF	-3SG.R
that	-[GEN.SG]	after	-LOCADV	now	door	-NOM.SG.3SG	open	-PF	-3SG.R
pr	-n.case	pp	-adv.case	adv	n	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

После этого дверь чума открылась. Then the door of the tent opened. Dann öffnete sich die Tür des Zeltes. NK-94_kehy_luu.092 Курəдикӱо ӈанаˀса чииˀə. Kurədʼiküo ŋanaɁsa tʼiiɁə.

Kurədʼiküə		ŋanaɁsa	tʼiiɁə3.
kurədʼi	-küə	ŋanaɁsa	tʼii	-Ɂə	-3
kurədʼi	-küə	ŋanaɁsaⁿ	tʼii	-Ɂə	-3
какой	-то1	человек	войти	-PF	-[3SG.S]
what	-CL1	man	come.in	-PF	-[3SG.S]
pr	-cl	n	v	-v.tense	-v.pn

Какой-то человек вошёл. Some man entered. Irgendein Mann kam herein. NK-94_kehy_luu.093 Тəбтə нумə, тəрəди. Təbtə numə, tərədʼi.

Təbtə	numə,	tərədʼi.
əbtə numə tərədʼi
təbtə	numə	tərədʼi
тоже	парень	такой
also	young.man	such
adv	n	adj

Тоже молодой, такой. This one is also young. Der ist auch jung. NK-94_kehy_luu.094 Тəтi кобту͡a мунунту: "Əəй, оуˀ маадя туйму хӱотə сəирӈы? Təti kobtu͡a mununtu: "Əəj, ouɁ maadʼa tujmuɁ hüotə səirŋi?

Təti

kobtu͡a

mununtu3:

"ƏɁəj,

ouɁ

maadʼa

tujmuɁ

hüətə

təti

kobtu͡a

munu

-ntu

-3

əɁə

-j

ouɁ

maadʼa

tuj

-muɁ

hüə

-tə

tə

kobtu͡a

munu

-ntu

-3

əɁə

-j

ou

maadʼa

tuj

-muɁ

hüə

-ntə

тот

девушка

говорить

-PRS

-[3SG.S]

старший.брат

-VOC.SG

Excl

почему

огонь

-NOM.SG.1PL

год

-LAT.SG

that

girl

say

-PRS

-[3SG.S]

elder.brother

-VOC.SG

Excl

why

fire

-NOM.SG.1PL

year

-LAT.SG

pr

n

v

-v.tense

-v.pn

n

-n.case

interj

pr

n

-n.case-poss

n

-n.case

səirŋɨ3?
səir	-ŋɨ	-3
səir	-ŋu	-3
стрелять	-INTERR	-[3SG.S]
shoot	-INTERR	-[3SG.S]
v	-v.mood	-v.pn

Эта девушка говорит: "Брат, мой огонь всё время стреляет.! The girl says: "Brother, my firekeeps on crackling whole time! Dieses Mädchen sagt: "Mein Bruder, unser Feuer schießt die ganze Zeit! NK-94_kehy_luu.095 Тахари͡aa мəнə хикəбтыˀə. Tahari͡aa mənə hikəbtɨɁə.

Tahari͡aa	mənə		hikəbtɨɁə3.
tahari͡aa	mənə	-	hikəbtɨ	-Ɂə	-3
tahari͡aa	mənə	-	hikəbtɨ	-Ɂə	-3
теперь	я	-[ACC.SG]	испугать	-PF	-[3SG.S]
now	I	-[ACC.SG]	frighten	-PF	-[3SG.S]
adv	pr	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Очень меня испугал." It has really frightened me." Das hat mich sehr erschreckt." NK-94_kehy_luu.096 Сыты мунунту: "Сылиˀi͡aðəu! Sɨtɨ mununtu: "SɨlʼiɁi͡aðəu!

Sɨtɨ	mununtu3:			"SɨlʼiɁi͡aðəu!
sɨtɨ	munu	-ntu	-3	sɨlʼiɁi͡að	-əu
sɨtɨ	munu	-ntu	-3	sɨlʼiɁi͡aɁ	-əu
он	говорить	-PRS	-[3SG.S]	не.знаю	-EXCL
he	say	-PRS	-[3SG.S]	I.do.not.know	-EXCL
pr	v	-v.tense	-v.pn	advv	-excl

Он говорит: "Не знаю! He says: "I don't know! Er sagt: Ich weiß es nicht! NK-94_kehy_luu.097 Мaaчекӱо нəӈху͡ə, ӈəндi͡aиˀ туйсюӡə дятəнi." Maatʼəküo nəŋhu͡ə, ŋəndi͡aiɁ tujsʼüðə dʼatəni."

Maatʼəküə			nəŋhu͡ə,	ŋəndi͡aiɁ	tujsʼüðə3			dʼatəni."
maa	-tʼə	-küə	nəŋhu͡ə	ŋəndi͡aiɁ	tuj	-sʼüðə	-3	dʼa	-tə	-ni
maa	-tʼə	-küə	nəŋhə	ŋənti͡aiɁ	tuj	-Ɂsutə	-3	dʼa	-tə	-ni
что	-EMPH1	-то1	плохой	наверное	прийти	-FUT	-[3SG.S]	ALL	-DEST	-1DU
what	-EMPH1	-CL1	bad	probably	come	-FUT	-[3SG.S]	ALL	-DEST	-1DU
pr	-cl	-cl	adj	adv	v	-v.tense	-v.pn	pp	-n.dest	-n.poss

Что-то плохое, наверно, придёт к нам." Maybe something bad is on its way to us." Vielleicht kommt irgendetwas schlechtes herein." NK-94_kehy_luu.098 Тə, ӈoмтӱˀиӡə. Tə, ŋomtüɁiðə.

Tə,	ŋomtüɁiðə.
tə	ŋomtü	-Ɂi	-ðə
tə	ŋomtə	-Ɂə	-tə
ну	сесть	-PF	-3SG.R
well	sit	-PF	-3SG.R
interj	v	-v.tense	-v.pn

Ну, он сел. So, he sat down. Er hat sich hingesetzt. NK-94_kehy_luu.099 ТəниɁи͡a əмəникарaaну тəндə нерəнынтə сəйɁдиə. təniɁi͡a əmənʼikaraanu təndə nʼerənɨntə səjɁdʼiə.

TəniɁi͡a	əmənʼikaraanu			təndə		nʼerənɨntə			səüdʼiə3.
təniɁi͡a	əmənʼika	-raa	-nu	təndə	-	nʼerə	-nɨ	-ntə	səü	-dʼiə	-3
təniɁi͡a	əmənʼika	-raa	-nu	təndə	-	nʼerə	-nu	-ntə	səü	-suə	-3
так	недавно	-LIM	-LOCADV	туда	-[GEN.SG]	перед	-LOCADV	-2SG	стрелять	-PST	-[3SG.S]
so	not.long.ago	-LIM	-LOCADV	there	-[GEN.SG]	before	-LOCADV	-2SG	shott	-PST	-[3SG.S]
adv	adv	-cl	-adv.case	adv	-n.case	pp	-adv.case	-n.poss	v	-v.tense	-v.pn

Так, совсем недавно стрелял. Soon after it crackled again. So, kurz darauf schoss es wieder. NK-94_kehy_luu.100 Əə, оуˀ тaхaри͡aa нəӈхуо тəˀ няндыты. Əə, ouɁtahari͡aa nəŋhuo təɁ nʼandɨtɨ.

Əə,	ouɁ	tahari͡aa	nəŋhu͡ə	təɁ	nʼandɨtɨ3.
əə	ouɁ	tahari͡aa	nəŋhu͡ə	təɁ	nʼandɨ	-tɨ	-3
əəɁ	ou	tahari͡aa	nəŋhə	təɁ	nʼantɨ	-ntu	-3
да	Excl	теперь	плохой	ведь	казаться	-PRS	-[3SG.S]
yes	Excl	now	bad	you.know	seem	-PRS	-[3SG.S]
ptcl	interj	adv	adj	ptcl	v	-v.tense	-v.pn

Да, теперь-то это ведь похоже плохо. Well, that's bad, it seems to me. Ja, das ist jetzt schlecht, scheint es mir. NK-94_kehy_luu.101 Ŋoнəиˀ тəтi Кəхы Луу ӈыаˀкидиˀə, лаӈӱрӱ курəгуй: "Каӡи͡aуˀ, əмкəче маадя тəрəдигəй? ŊonəiɁ təti Kəhɨ Luu ŋɨaɁkidʼiɁə, laŋürü kurəguj: "Kaði͡auɁ, əmkəjtʼə maadʼa tərədʼigəj?

ŊonəiɁ

təti

Kəhɨ

Luu

ŋɨaɁkidʼiɁə3,

laŋürü3

kurəguj:

ŋonəi

-Ɂ

təti

kəhɨ

luu

ŋɨaɁkidʼ

-i

-Ɂə

-3

laŋü

-rü

-3

kurəgu

-j

ŋonəə

-Ɂ

tə

kəhɨ

luu

ŋɨaɁkis

-ə

-Ɂə

-3

laŋə

-rə

-3

kurəku

-j

еще.один

-GEN.PL

тот

куропатка

парка

разозлить

-EP

-PF

-[3SG.S]

кричать

-VBLZ.rə

-[3SG.S]

разный

-VOC.SG

one.more

-GEN.PL

that

partridge

parka

get.angry

-EP

-PF

-[3SG.S]

shout

-VBLZ.rə

-[3SG.S]

various

-VOC.SG

adj

-n.case

pr

n

n

v

-INS

-v.tense

-v.pn

v

-deriv.v

-v.pn

adj

-n.case

"Kaði͡auɁ,	əmkəjtʼə			maadʼa	tərədʼigəj?
kaði͡auɁ	əm	-kəj	-tʼə	maadʼa	tərədʼi	-gəj
kaði͡au	əm	-kəj	-tʼə	maadʼa	tərədʼi	-kəj
Excl	этот	-3DU.S	-EMPH1	почему	такой	-NOM.DU
Excl	this	-3DU.S	-EMPH1	why	such	-NOM.DU
interj	pr	-v.pn	-cl	pr	adj	-n.case

Опять этот Кехы Луу разозлился, даже закричал: "Эти-двое почему такие? Kehy Luu got angry once again, he shouted out: "Why are these two like this? Wieder wurde Kehy Luu wütend, er rief: "Warum sind die beiden so? NK-94_kehy_luu.102 Дюнтаˀaри, маабтари? DʼüntaɁari, maabtari?

DʼüntaɁari,			maabtari?
dʼünta	-Ɂa	-ri	maa	-bta	-ri
dʼüntəə	-Ɂa	-ri	maa	-bta	-ri
глухой	-AUGM	-NOM.SG.2DU	что	-ли2	-NOM.SG.2DU
deaf	-AUGM	-NOM.SG.2DU	what	-INDEF2	-NOM.SG.2DU
adj	-n.augm	-n.case-poss	pr	-cl	-n.case-poss

Глухие эти, что-ли? Are they deaf or something? Sind sie taub, oder was? NK-94_kehy_luu.103 Мəнə мунунтум: мəнə чииˀəм, ӈамнамуˀом четуамы. Mənə mununtum: Mənə tʼiiɁəm, ŋamnamuɁom tʼetuamɨ.

Mənə

mununtum

Mənə

tʼiiɁəm,

ŋamnamuɁəm

tʼetuamɨ.

mənə

munu

-ntu

-m

mənə

tʼii

-Ɂə

-m

ŋamna

-m

-u

-Ɂə

-m

tʼetuamɨ

mənə

munu

-ntu

-m

mənə

tʼii

-Ɂə

-m

ŋamna

-m

-ə

-Ɂə

-m

tʼetua

я

говорить

-PRS

-1SG.S

я

войти

-PF

-1SG.S

быть.голодным

-TRANSL

-EP

-PF

-1SG.S

очень

I

say

-PRS

-1SG.S

I

come.in

-PF

-1SG.S

be.hungry

-TRANSL

-EP

-PF

-1SG.S

very

pr

v

-v.tense

-v.pn

pr

v

-v.tense

-v.pn

v

-deriv.v

-INS

-v.tense

-v.pn

adv

Я говорю: Зашёл, очень проголодался." I say: I came in, I'm very hungry." Ich sage: Ich bin hierhergekommen, ich bin hungrig." NK-94_kehy_luu.104 Əбəй тəкəйчə бəнсəгəй ногирмӱдюогəй. Əbəj təkəjtʼə bənsəgəj noŋirmüdʼüogəj.

Əbəj	təkəjtʼə			bənsəgəj		noŋirmüdʼüəgəj.
əbəj	tə	-kə	-jtʼə	bənsə	-gəj	noŋirmü	-dʼüə	-gəj
əbəj	tə	-kəj	-tʼə	bənsə	-kəj	noŋirmüs	-suə	-kəj
ой	тот	-3DU.S	-EMPH1	весь	-NOM.DU	сдрогнуть	-PST	-3DU.S
oh	that	-3DU.S	-EMPH1	all	-NOM.DU	shiver	-PST	-3DU.S
interj	pr	-v.pn	-cl	adj	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Эти двое вздрогнули. The two of them gave a start. Die zwei erschraken. NK-94_kehy_luu.105 Маадя туймi сəирӈы хӱотə? Maa dʼa tujmi səirŋɨ hüotə?

Maa	dʼa	tujmi		səirŋɨ3			hüətə?
maa	dʼa	tuj	-mi	səir	-ŋɨ	-3	hüə	-tə
maa	dʼa	tuj	-mi	səir	-ŋu	-3	hüə	-ntə
что	ALL	огонь	-NOM.SG.1DU	стрелять	-INTERR	-[3SG.S]	год	-LAT.SG
what	ALL	fire	-NOM.SG.1DU	shoot	-INTERR	-[3SG.S]	year	-LAT.SG
pr	pp	n	-n.case-poss	v	-v.mood	-v.pn	n	-n.case

"Почему огонь наш стреляет всё время?" "Why does our fire keep on crackling all the time?" "Warum schießt unser Feuer die ganze Zeit?" NK-94_kehy_luu.106 Тəтiрə тaхaри͡aa Кəхы Луу мунунту: Oу, əмтырə нəӈху͡о тəˀ няндыты. Tətirə tahari͡aa Kəhɨ Luu mununtu: Ou, əmtɨrə nəŋhu͡o təɁ nʼandɨtɨ.

Tətirə

tahari͡aa

Kəhɨ

Luu

mununtu3:

Ou,

əmtɨrə

nəŋhu͡ə

təɁ

təti

-rə

tahari͡aa

kəhɨ

luu

munu

-ntu

-3

ou

əmtɨ

-rə

nəŋhu͡ə

təɁ

tə

-rə

tahari͡aa

kəhɨ

luu

munu

-ntu

-3

ou

əm

-rə

nəŋhə

təɁ

тот

-NOM.SG.2SG

теперь

куропатка

парка

говорить

-PRS

-[3SG.S]

Excl

этот

-NOM.SG.2SG

плохой

ведь

that

-NOM.SG.2SG

now

partridge

parka

say

-PRS

-[3SG.S]

Excl

this

-NOM.SG.2SG

bad

you.know

pr

-n.case-poss

adv

n

n

v

-v.tense

-v.pn

interj

pr

-n.case-poss

adj

ptcl

nʼandɨtɨ3.
nʼandɨ	-tɨ	-3
nʼantɨ	-ntu	-3
казаться	-PRS	-[3SG.S]
seem	-PRS	-[3SG.S]
v	-v.tense	-v.pn

Теперь Кехы Луу говорит: "Оу, это полохо ведь кажется. Now Kehy Luu says: "That seems to be bad!. Dann sagt Kehy Luu: "Mir scheint, das ist schlecht. NK-94_kehy_luu.107 Кaӡи͡aу, əмты кухугӱмӱмə ниəбинə няагəə! Kaði͡au, əmtɨ kuhugümümə nʼiəbinə nʼaagəə!

Kaði͡au,	əmtɨ	kuhugümümə			nʼiəbinə			nʼaagəə!
kaði͡au	əmtɨ	kuhu	-gümü	-mə	nʼiə	-bi	-nə	nʼaagəə
kaði͡au	əm	kuhu	-kümu	-mə	nʼiə	-hüɁ	-nə	nʼaakəə
Excl	этот	шкура	-то2	-ACC.SG.1SG	снять	-COND	-1SG	хороший
Excl	this	skin	-CL2	-ACC.SG.1SG	take.off	-COND	-1SG	good
interj	pr	n	-cl	-n.case-poss	v	-v.nf	-n.poss	adj

Эту шкуру-то снять бы хорошо." It might be better to take off this skin." Es wäre besser dieses Fell auszuziehen." NK-94_kehy_luu.108 Тəтiрə бииˀаиӡə, бəндiˀa. Tətirə biiɁaiðə, bəndiɁa.

Tətirə		biiɁaiðə,			bəndiɁa.
təti	-rə	bii	-Ɂai	-ðə	bəndiɁa
tə	-rə	biu	-Ɂə	-tə	bəndiɁa
тот	-NOM.SG.2SG	уйти	-PF	-3SG.R	наружу
that	-NOM.SG.2SG	go.away	-PF	-3SG.R	out
pr	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn	adv

Он ушёл, наружу. He went out. Er ging hinaus. NK-94_kehy_luu.109 Kуниˀa биаˀмуəйчӱ сылыгəличə нинты … KuniɁa biaɁmuəjtʼu sɨlɨgəlʼitʼə nʼintɨ …

KuniɁa		biaɁmuətʼü			sɨlɨgəlʼitʼə		nʼintɨ3			…
kuni	-Ɂa	bia	-Ɂmuə	-tʼü	sɨlɨ	-gəlʼitʼə	nʼi	-ntɨ	-3	…
kuni	-Ɂa	biu	-Ɂmuə	-tʼü	sɨlɨ	-kəlʼitʼə	nʼi	-ntu	-3	***
куда	-ADVZ.STEM	уйти	-VN.PF	-NOM.PL.3SG	кто	-EMPH2	NEG	-PRS	-[3SG.S]	***
where	-ADVZ.STEM	go.away	-VN.PF	-NOM.PL.3SG	who	-EMPH2	NEG	-PRS	-[3SG.S]	***
pr	-pr.case	v	-v.nmnz	-n.case-poss	pn	-cl	v	-v.tense	-v.pn	***

Куда он ушёл, никто не ... Where he went, nobody .... Niemand ... wohin er gegangen ist. NK-94_kehy_luu.110 Маагəличе сaӱӡӱ дяӈку. Maagəlʼitʼə saüðü dʼaŋku.

Maagəlʼitʼə		saüðu		dʼaŋku.
maa	-gəlʼitʼə	saü	-ðu	dʼaŋku
maa	-kəlʼitʼə	saü	-tu	dʼaŋku
что	-EMPH2	шум	-NOM.SG.3SG	нет
what	-EMPH2	noise	-NOM.SG.3SG	there.is.not
pr	-cl	n	-n.case-poss	vn

Всё время его звук не слышно. [Его звука нету.] He makes no sound the whole time. [His noise is absent.] Ihn kann man nicht hören. [Sein Geräusch gibt es nicht.] NK-94_kehy_luu.111 Тəниˀи͡a бииˀаиӡə. TəniɁi͡a biiɁaiðə.

TəniɁi͡a	biiɁaiðə.
təniɁi͡a	bii	-Ɂai	-ðə
təniɁi͡a	biu	-Ɂə	-tə
так	уйти	-PF	-3SG.R
so	go.away	-PF	-3SG.R
adv	v	-v.tense	-v.pn

Так пошёл. So he went away. So ging er weg. NK-94_kehy_luu.112 Тaхари͡aa лындыˀ дерны неначаˀа ху͡aa, муӈкаˀa ӈəӡиˀə. Tahari͡aa lɨndiɁ dʼernɨ nʼenatʼaɁa hu͡aa, muŋkaɁa ŋəðiɁə.

Tahari͡aa	lɨndiɁ		dʼernɨ		nʼenatʼaɁa			hu͡aa,
tahari͡aa	lɨndi	-Ɂ	dʼer	-nɨ	nʼenatʼa	-Ɂa	-	hu͡aa	-
tahari͡aa	lɨntə	-Ɂ	dʼer	-nu	nʼenatʼə	-Ɂa	-	hu͡aa	-
теперь	равнина	-GEN.PL	середина	-LOCADV	огромный	-AUGM	-[ACC.SG]	дерево	-[ACC.SG]
now	plain	-GEN.PL	middle	-LOCADV	huge	-AUGM	-[ACC.SG]	wood/tree	-[ACC.SG]
adv	n	-n.case	pp	-adv.case	adj	-n.augm	-n.case	n	-n.case

muŋkaɁa			ŋəðiɁə3.
muŋku	-Ɂa	-	ŋəði	-Ɂə	-3
muŋku	-Ɂa	-	ŋətə	-Ɂə	-3
дерево	-AUGM	-[ACC.SG]	найти	-PF	-[3SG.S]
tree	-AUGM	-[ACC.SG]	find	-PF	-[3SG.S]
n	-n.augm	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Потом среди равнин нашёл дерево, дерево нашёл. Then, in the middle of the plain, he found a tree. Dann fand er einen Baum in der Mitte der Ebene. NK-94_kehy_luu.113 Сəнəху͡aa. Sənəhu͡aa.

Sənəhu͡aa.

ənəhu͡aa

sənəhu͡aa

лиственница

larch

n

Голое дерево. A bare tree. Einen kahlen Baum. NK-94_kehy_luu.114 Сəнəху͡aa ӈəӡiˀə. Sənəhu͡aa ŋəðiɁə.

Sənəhu͡aa		ŋəðiɁə3.
sənəhu͡aa	-	ŋəði	-Ɂə	-3
sənəhu͡aa	-	ŋətə	-Ɂə	-3
лиственница	-[ACC.SG]	найти	-PF	-[3SG.S]
larch	-[ACC.SG]	find	-PF	-[3SG.S]
n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Голое дерево он нашёл. He found a bare tree. Er fand einen kahlen Baum. NK-94_kehy_luu.115 Тəтi тахари͡aa серəдиəдеəмты сигиˀəты луу, сигиˀəты кубаˀа тəндə ху͡aнуˀəтуоу сəнəху͡aa ни. Təti tahari͡aa sʼerədʼiədʼəəmtɨ sʼigiɁətɨ luu, sʼigiɁətɨ kubaɁa təndə hu͡anuɁətuou sənəhu͡aa nʼi.

Təti	tahari͡aa	sʼerədʼiədʼəəmtɨ			sʼigiɁətɨ		luu,		sʼigiɁətɨ
təti	tahari͡aa	sʼerə	-dʼiədʼəə	-mtɨ	sʼigiɁə	-tɨ	luu	-	sʼigiɁə	-tɨ
tə	tahari͡aa	sʼerə	-suədʼəə	-mtu	sʼigiɁə	-ntu	luu	-	sʼigiɁə	-ntu
тот	теперь	надеть	-PT.PST	-ACC.SG.3SG	людоед	-GEN.SG.3SG	парка	-[ACC.SG]	людоед	-GEN.SG.3SG
that	now	put.on	-PT.PST	-ACC.SG.3SG	ogre	-GEN.SG.3SG	parka	-[ACC.SG]	ogre	-GEN.SG.3SG
pr	adv	v	-v.nmnz	-n.case-poss	n	-n.case-poss	n	-n.case	n	-n.case-poss

kubaɁa			təndə	hu͡anuɁətuəu				sənəhu͡aa		nʼi.
kuba	-Ɂa	-	təndə	hu͡anu	-Ɂə	-tu	-əu	sənəhu͡aa	-	nʼi
kuhu	-Ɂa	-	təndə	hu͡an	-Ɂə	-tu	-əu	sənəhu͡aa	-	nʼi
шкура	-AUGM	-[ACC.SG]	туда	класть	-PF	-3SG.O	-EXCL	лиственница	-[GEN.SG]	на
skin	-AUGM	-[ACC.SG]	there	put	-PF	-3SG.O	-EXCL	larch	-[GEN.SG]	on
n	-n.augm	-n.case	adv	v	-v.tense	-v.pn	-excl	n	-n.case	pp

И здесь надетую на себя одежду, шкуру сигие, туда на дерево положил. And there onto that tree he put the skin of the ogre. Dorthin auf den Baum hat er das Fell des Menschenfressers gelegt. NK-94_kehy_luu.116 Тə, тaхaри͡aa бииˀаиӡə. Tə, tahari͡aa biiɁaiðə.

Tə,	tahari͡aa	biiɁaiðə.
tə	tahari͡aa	bii	-Ɂai	-ðə
tə	tahari͡aa	biu	-Ɂə	-tə
ну	теперь	уйти	-PF	-3SG.R
well	now	go.away	-PF	-3SG.R
interj	adv	v	-v.tense	-v.pn

Теперь он пошёл. Now he left. Dann ging er. NK-94_kehy_luu.117 Ŋoнəй тəндiˀ дя чииˀə. Ŋonəj təndiɁ dʼa tʼiiɁə3.

ŊonəiɁ		təndiɁ		dʼa	tʼiiɁə3.
ŋonəi	-Ɂ	təndi	-Ɂ	dʼa	tʼii	-Ɂə	-3
ŋonəə	-Ɂ	tə	-Ɂ	dʼa	tʼii	-Ɂə	-3
еще.один	-GEN.PL	тот	-GEN.PL	ALL	войти	-PF	-[3SG.S]
one.more	-GEN.PL	that	-GEN.PL	ALL	come.in	-PF	-[3SG.S]
adj	-n.case	pr	-n.case	pp	v	-v.tense	-v.pn

Опять к тем вошёл. He went back to them. Er ging zurück zu ihnen. NK-94_kehy_luu.118 Кaӡи͡aу, маа нюəˀкӱоуӈ? Kaði͡au, maa nʼüəɁküouŋ?

Kaði͡au,	maa	nʼüəɁküəuŋ?
kaði͡au	maa	nʼüə	-Ɂkü	-əu	-ŋ
kaði͡au	maa	nʼüə	-Ɂku	-əu	-ŋ
Excl	что	ребенок	-DIM	-EXCL	-2SG.S
Excl	what	child	-DIM	-EXCL	-2SG.S
interj	pr	n	-n.augm	-excl	-v.pn

"Что за ребёночек? "What sort of child are you? "Was für ein Kind bist du? NK-94_kehy_luu.119 Сылы нюəˀкӱŋ тəнə? Sɨlɨ nʼüəɁküŋ tənə?

Sɨlɨ	nʼüəɁküŋ			tənə?
sɨlɨ	nʼüə	-Ɂkü	-ŋ	tənə
sɨlɨ	nʼüə	-Ɂku	-ŋ	tənə
кто	ребенок	-DIM	-2SG.S	ты
who	child	-DIM	-2SG.S	you.SG
pn	n	-n.augm	-v.pn	pr

Ты чьей сын?" Whose son are you?" Wessen Sohn bist du?" NK-94_kehy_luu.120 "Мəнə нимə Кəхы Луу ибаху. "Mənə nʼimə Kəhɨ Luu ibahu.

"Mənə	nʼimə		Kəhɨ	Luu	ibahu3.
mənə	nʼim	-ə	kəhɨ	luu	i	-bahu	-3
mənə	nʼim	-ə	kəhɨ	luu	ij	-haŋhu	-3
я	имя	-ADJREL	куропатка	парка	быть	-NARR	-[3SG.S]
I	name	-ADJREL	partridge	parka	be	-NARR	-[3SG.S]
pr	n	-n.deriv.adj	n	n	v	-v.mood	-v.pn

"Меня зовут Кехы Луу, говорят. "My name is Kehy Luu, so they say. "Ich heiße Kehy Luu, sagt man. NK-94_kehy_luu.121 Сюди ӈуо десыгəйне, немыгəйне, бəнде мəнə маӡунə черəˀ ӈəмуˀоə. Sʼüdʼi ŋuo dʼesɨgəjnʼə, nʼemɨgəjnʼə, bənʼdʼə mənə maðunə tʼerəɁ ŋəmuɁo.

Sʼüdʼi

ŋuə

dʼesɨgəjnʼə,

nʼemɨgəjnʼə,

bənʼdʼə

mənə

maðunə

sʼüdʼi

ŋuə

dʼesɨ

-gəj

-nʼə

nʼemɨ

-gəj

-nʼə

bənʼdʼə

-

mənə

mað

-u

-nə

sʼüdʼü

ŋuɁəit

dʼesɨ

-kəj

-nə

nʼemɨ

-kəj

-nə

bənsə

-

mənə

mat

-ə

-nə

Сюдю

один

отец

-NOM.DU

-1SG

жена

-NOM.DU

-1SG

весь

-[ACC.SG]

я

дом

-EP

-GEN.PL.1SG

Sjüdjü

one

father

-NOM.DU

-1SG

wife

-NOM.DU

-1SG

all

-[ACC.SG]

I

home

-EP

-GEN.PL.1SG

propr

num

n

-n.case

-n.poss

n

-n.case

-n.poss

adj

-n.case

pr

n

-INS

-n.case-poss

tʼerəɁ		ŋəmuɁə3.
tʼerə	-Ɂ	ŋəmu	-Ɂə	-3
tʼerə	-Ɂ	ŋəmu	-Ɂə	-3
житель	-NOM.PL	табак	-PF	-[3SG.S]
dweller	-NOM.PL	tobacco	-PF	-[3SG.S]
n	-n.case	n	-v.tense	-v.pn

Оспа отца, мать, всех обитателей моего стойбище съел. The smallpox ate my mother, my father, and all those living in my camp. Der Pockengott hat meine Mutter, meinen Vater, alle die mit uns wohnten mitgenommen. NK-94_kehy_luu.122 Дёйбаруом мəнə." Dʼojbaruom mənə."

Dʼojbaruəm		mənə."
dʼojbaruə	-m	mənə
dʼojba	-m	mənə
сирота	-1SG.S	я
orphan	-1SG.S	I
n	-v.pn	pr

Я сирота." I'm an orphan." Ich bin ein Waisenkind." NK-94_kehy_luu.123 Оуˀ, тaхaри͡aa нəӈхуо тəˀ. OuɁ, tahari͡aa nəŋhuo təɁ.

OuɁ,	tahari͡aa	nəŋhu͡ə	təɁ.
ouɁ	tahari͡aa	nəŋhu͡ə	təɁ
ou	tahari͡aa	nəŋhə	təɁ
Excl	теперь	плохой	ведь
Excl	now	bad	you.know
interj	adv	adj	ptcl

"Плохо ведь." "That's bad." "Das ist doch schlecht." NK-94_kehy_luu.124 Тəтi нумə мунунту: "Мi тəбтə дёйбами. Təti numə mununtu: "Mi təbtə dʼojbami.

Təti	numə	mununtu3:			"Mi	təbtə	dʼojbami.
təti	numə	munu	-ntu	-3	mi	təbtə	dʼojba	-mi
tə	numə	munu	-ntu	-3	mi	təbtə	dʼojba	-mi
тот	парень	говорить	-PRS	-[3SG.S]	мы.DU	тоже	сирота	-NOM.SG.1DU
that	young.man	say	-PRS	-[3SG.S]	we.DU	also	orphan	-NOM.SG.1DU
pr	n	v	-v.tense	-v.pn	pr	adv	n	-n.case-poss

Этот юноша говорит: "Мы двое тоже сирота. The boy says: "We are orphans too. Der Junge sagt: "Wir sind auch Waisen. NK-94_kehy_luu.125 Ниныдемi. Nʼinɨdʼəmi.

Nʼinɨdʼəmi.
nʼinɨ	-dʼə	-mi
nʼinɨ	-sə	-mi
старший.брат	-CONREC	-NOM.SG.1DU
elder.brother	-CONREC	-NOM.SG.1DU
n	-n.deriv.n	-n.case-poss

Мы братья. We are brother and sister. Wir sind Geschwister. NK-94_kehy_luu.126 Тəтi тахари͡aa ми десыми исюо Дяӈуруðə Баарбə. Təti tahari͡aa mi dʼesɨmi isʼüo Dʼaŋuruðə Baarbə.

Təti	tahari͡aa	mi	dʼesɨmi		isʼüə3			Dʼaŋuruðə	Baarbə.
təti	tahari͡aa	mi	dʼesɨ	-mi	i	-sʼüə	-3	Dʼaŋuruðə	baarbə
tə	tahari͡aa	mi	dʼesɨ	-mi	ij	-suə	-3	Dʼaŋurutə	baarbə
тот	теперь	мы.DU	отец	-NOM.SG.1DU	быть	-PST	-[3SG.S]	Дянгуруте	хозяин
that	now	we.DU	father	-NOM.SG.1DU	be	-PST	-[3SG.S]	Djangurute	chief
pr	adv	pr	n	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn	propr	n

Этот наш отец был Тундровой Хозяин. Our father was the Chief of the Tundra. Unser Vater war der Herr der Tundra. NK-94_kehy_luu.127 Тəбтə тəндə сюди ӈуонтə контурусуодеə." Təbtə təndə sʼüdʼi ŋuontə konturusuodʼəə."

Təbtə	təndə		sʼüdʼi	ŋuəntə		konturusuədʼəə3."
təbtə	təndə	-	sʼüdʼi	ŋuə	-ntə	kontu	-ru	-suədʼəə	-3
təbtə	təndə	-	sʼüdʼü	ŋuə	-ntə	kontu	-ru	-suədʼəə	-3
тоже	туда	-[ACC.SG]	Сюдю	бог	-LAT.SG	увезти	-PASS	-PSTPF	-[3SG.S]
also	there	-[ACC.SG]	Sjüdjü	deity	-LAT.SG	take.away	-PASS	-PSTPF	-[3SG.S]
adv	adv	-n.case	propr	n	-n.case	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Да, тоже оспа унёс его." Sjüdjü, the smallpox took him away, too." Er wurde auch von Sjüdjü, dem Pockengott, weggenommen." NK-94_kehy_luu.128 Тəтiрə тахари͡aa мунунту: "Тə дёйба ихӱнӱнтə, əмə ӈaдятəнə тəнə микуӡəум. Tətirə tahari͡aa mununtu3: "Tə dʼojba ihününtə, əmə ŋadʼatənə tənə mikuðəum.

Tətirə

tahari͡aa

mununtu3:

"Tə

dʼojba

ihününtə,

əmə

təti

-rə

tahari͡aa

munu

-ntu

-3

tə

dʼojba

-

i

-hünü

-ntə

əmə

tə

-rə

tahari͡aa

munu

-ntu

-3

tə

dʼojba

-

ij

-hüɁnü

-ntə

əmə

тот

-NOM.SG.2SG

теперь

говорить

-PRS

-[3SG.S]

ну

сирота

-[GEN.SG]

быть

-CONDFUT

-2SG

туда

that

-NOM.SG.2SG

now

say

-PRS

-[3SG.S]

well

orphan

-[GEN.SG]

be

-CONDFUT

-2SG

there

pr

-n.case-poss

adv

v

-v.tense

-v.pn

interj

n

-n.case

v

-v.nf

-n.poss

adv

ŋadʼatənə			tənə		mikuðəum.
ŋadʼa	-tə	-nə	tənə	-	mi	-ku	-ðəum
ŋadʼa	-tə	-nə	tənə	-	mis	-ku	-təm
младший.брат/сестра	-DEST	-GEN.SG.1SG	ты	-[ACC.SG]	дать	-IMP	-1SG.S
younger.sibling	-DEST	-GEN.SG.1SG	you.SG	-[ACC.SG]	give	-IMP	-1SG.S
n	-n.dest	-n.case-poss	pr	-n.case	v	-v.mood	-v.pn

Этот говорит: "Если ты сирота, я тебе отдам свою младшую сестру. He says: "If you are an orphan, I'll give you my younger sister. Dieser sagt: "Wenn du Waise bist, dann gebe ich dir meine kleine Schwester. NK-94_kehy_luu.129 Тaлaӈкəə ичету, минти͡aгəны нилури. Talaŋkəə itʼətu, minti͡agənɨ nʼiluri.

Talaŋkəə	itʼətu3,				minti͡agənɨ	nʼiluri.
talaŋkəə	i	-tʼə	-tu	-3	minti͡agənɨ	nʼilu	-ri
talaŋkəə	ij	-ntə	-ntu	-3	minti͡akənɨ	nʼilu	-ri
удачный	быть	-IPFV	-PRS	-[3SG.S]	наверное	жизнь	-NOM.SG.2DU
fortunate	be	-IPFV	-PRS	-[3SG.S]	probably	life	-NOM.SG.2DU
adj	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn	adv	n	-n.case-poss

Счастливая возможно будет ваша жизнь." Maybe your life will be happy." Möglicherweise wird euer Leben glücklich sein." NK-94_kehy_luu.130 Тəə, тəнiˀи͡a мыыˀəгəй. Təə, təniɁi͡a mɨɨɁəgəj.

Təə,	təniɁi͡a	mɨɨɁəgəj.
təə	təniɁi͡a	mɨɨ	-Ɂə	-gəj
tə	təniɁi͡a	mej	-Ɂə	-kəj
тот	так	сделать	-PF	-3DU.S
that	so	do	-PF	-3DU.S
pr	adv	v	-v.tense	-v.pn

Да, так они двое сделали. So the two of them did that. So haben sie (beide) es gemacht. NK-94_kehy_luu.131 Канӱче дялымəны, канӱче далымəны нилытыˀ тəниˀи͡a няагəиˀ. Kanütʼə dʼalɨmənɨ, kanütʼə dʼalɨmənɨ nʼilɨtɨɁ təniɁi͡a nʼaagəiɁ.

Kanütʼə

dʼalɨmənɨ,

kanütʼə

dʼalɨmənɨ

nʼilɨtɨɁ

təniɁi͡a

nʼaagəiɁ.

kanü

-tʼə

dʼalɨ

-mənɨ

kanü

-tʼə

dʼalɨ

-mənɨ

nʼilɨ

-tɨ

-Ɂ

təniɁi͡a

nʼaagəi

-Ɂ

kanə

-tʼə

dʼalɨ

-mənu

kanə

-tʼə

dʼalɨ

-mənu

nʼilɨ

-ntu

-Ɂ

təniɁi͡a

nʼaakəə

-Ɂ

сколько

-EMPH1

день

-PROL.SG

сколько

-EMPH1

день

-PROL.SG

жить

-PRS

-3PL.S

так

хороший

-GEN.PL

how.many

-EMPH1

day

-PROL.SG

how.many

-EMPH1

day

-PROL.SG

live

-PRS

-3PL.S

so

good

-GEN.PL

pr

-cl

n

-n.case

pr

-cl

n

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

adv

adj

-n.case

Сколько бы не было дней живут они так. For many, many days they live like that. Viele, viele Tage leben sie so. NK-94_kehy_luu.132 Тəтi Дяŋуруӡə нумə четуамы басутаɁa ихуаӡу. Təti Dʼaŋuruðə numə tʼetuamɨ basutaɁa ihuaðu.

Təti	Dʼaŋuruðə	numə	tʼetuamɨ	basutaɁa			ihu͡aðu3.
təti	Dʼaŋuruðə	numə	tʼetuamɨ	basu	-ta	-Ɂa	i	-hu͡aðu	-3
tə	Dʼaŋurutə	numə	tʼetua	basu	-ntuə	-Ɂa	ij	-hatu	-3
тот	Дянгуруте	парень	очень	охотиться	-PT.PRS	-AUGM	быть	-INFER	-[3SG.S]
that	Djangurute	young.man	very	hunt	-PT.PRS	-AUGM	be	-INFER	-[3SG.S]
pr	propr	n	adv	v	-v.nmnz	-n.augm	v	-v.mood	-v.pn

Этот молодой Дянгурузе очень удачливым охотником оказался. That young Djanguruze was a very succesful hunter. Dieser junger Djanguruse war ein sehr guter Jäger. NK-94_kehy_luu.133 Бəнде маарай котəту. Bənʼdʼə maaraj kotətu.

Bənʼdʼə		maaraj		kotətu3.
bənʼdʼə	-	maara	-j	kotə	-tu	-3
bənsə	-	maara	-j	kotə	-ntu	-3
весь	-[GEN.SG]	всякий	-ACC.PL	добывать	-PRS	-[3SG.S]
all	-[GEN.SG]	any	-ACC.PL	bag	-PRS	-[3SG.S]
adj	-n.case	adj	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Всё разные убивает. He kills all kinds of animals. Er jagt alle mögliche Tiere. NK-94_kehy_luu.134 Бабиˀ иӈəəˀ, сатəрəˀ иӈəəˀ, ӈӱли͡aӡəˀ иӈəəˀ, тəтi бинтiˀсиˀ иӈəəˀ, бəнде маарай котəтуоу! BabiɁ iŋəəɁ, satərəɁ iŋəəɁ, ŋülʼi͡aðəɁ iŋəəɁ, təti bintiɁsʼiɁ iŋəəɁ, bənʼdʼə maaraj kotətuou!

BabiɁ

iŋəəɁ,

satərəɁ

iŋəəɁ,

ŋülʼi͡aðəɁ

iŋəəɁ,

babi

-Ɂ

i

-ŋəə

-Ɂ

satərə

-Ɂ

i

-ŋəə

-Ɂ

ŋülʼi͡aðə

-Ɂ

i

-ŋəə

-Ɂ

bahi

-Ɂ

ij

-ŋəə

-Ɂ

satərə

-Ɂ

ij

-ŋəə

-Ɂ

ŋülʼi͡atə

-Ɂ

ij

-ŋəə

-Ɂ

дикий.олень

-NOM.PL

быть

-IMP

-3PL.S

песец

-NOM.PL

быть

-IMP

-3PL.S

волк

-NOM.PL

быть

-IMP

-3PL.S

reindeer

-NOM.PL

be

-IMP

-3PL.S

polar.fox

-NOM.PL

be

-IMP

-3PL.S

wolf

-NOM.PL

be

-IMP

-3PL.S

n

-n.case

v

-v.mood

-v.pn

n

-n.case

v

-v.mood

-v.pn

n

-n.case

v

-v.mood

-v.pn

təti

bintiɁsʼiɁ

iŋəəɁ,

bənʼdʼə

maaraj

kotətu3əu!

təti

bintiɁsʼi

-Ɂ

i

-ŋəə

-Ɂ

bənʼdʼə

-

maara

-j

kotə

-tu

-3

-əu

tə

bintiɁsʼi

-Ɂ

ij

-ŋəə

-Ɂ

bənsə

-

maara

-j

kotə

-ntu

-3

-əu

тот

росомаха

-NOM.PL

быть

-IMP

-3PL.S

весь

-[GEN.SG]

всякий

-ACC.PL

добывать

-PRS

-[3SG.S]

-EXCL

that

wolverene

-NOM.PL

be

-IMP

-3PL.S

all

-[GEN.SG]

any

-ACC.PL

bag

-PRS

-[3SG.S]

-EXCL

pr

n

-n.case

v

-v.mood

-v.pn

adj

-n.case

adj

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

-excl

Диких допустим, песцов допустим, волков допустим, росомах допустим, всёх разных добывает. Whether wild reindeer, polar foxes, wolves, or wolverines he hunts and kills all kinds. Wilde Rentiere, Polarfüchse, Wölfe, Vielfraß, verschiedenes jagt er. NK-94_kehy_luu.135 Тaхaри͡aa тəрəди ихуаӡу нумə. Tahari͡aa tərədʼi ihuaðu numə.

Tahari͡aa	tərədʼi	ihu͡aðu3			numə.
tahari͡aa	tərədʼi	i	-hu͡aðu	-3	numə
tahari͡aa	tərədʼi	ij	-hatu	-3	numə
теперь	такой	быть	-INFER	-[3SG.S]	парень
now	such	be	-INFER	-[3SG.S]	young.man
adv	adj	v	-v.mood	-v.pn	n

Вот такой оказался. That's how he was.. So einer war er. NK-94_kehy_luu.136 Каӈгӱчекӱо тaхaри͡aa Кəхы Луу мунунту: Ооу, мəнə мaӡaкуӡəм. Kaŋgütʼəküo tahari͡aa Kəhɨ Luu mununtu: Oou, mənə maðakuðəm.

Kaŋgütʼəküə			tahari͡aa	Kəhɨ	Luu	mununtu3:			ƏɁəu,		mənə
kaŋgü	-tʼə	-küə	tahari͡aa	kəhɨ	luu	munu	-ntu	-3	əɁə	-u	mənə
kaŋkə	-tʼə	-küə	tahari͡aa	kəhɨ	luu	munu	-ntu	-3	əɁə	-əu	mənə
когда	-EMPH1	-то1	теперь	куропатка	парка	говорить	-PRS	-[3SG.S]	старший.брат	-EXCL	я
when	-EMPH1	-CL1	now	partridge	parka	say	-PRS	-[3SG.S]	elder.brother	-EXCL	I
pr	-cl	-cl	adv	n	n	v	-v.tense	-v.pn	n	-excl	pr

maðakuðəm.
maða	-ku	-ðəm
maðaj	-ku	-təm
идти.в.гости	-IMP	-1SG.S
visit	-IMP	-1SG.S
v	-v.mood	-v.pn

Когда-то Кехы Луу говорит: "Брат мой, пойду-ка я в гости. One day Kehy Luu says: "Brother, I'm going to go on a visit. Irgendwann sagt Kehy Luu: "Bruder ich gehe zu Besuch. NK-94_kehy_luu.137 Курəдикӱо əнды ӈuниaй маӡəй качемəсуом мəнə. Kurədʼiküo əndɨ ŋünʼiaj maðəj katʼəməsuom mənə.

Kurədʼiküə

əndɨ

ŋünʼiaj

maðəj

katʼəməsuəm

mənə.

kurədʼi

-küə

əndɨ

ŋünʼia

-j

mað

-ə

-j

katʼəmə

-suə

-m

mənə

kurədʼi

-küə

əntɨ

ŋünʼia

-j

mat

-ə

-j

katʼəmə

-suə

-m

mənə

какой

-то1

это.самое

богатый

-ACC.PL

чум

-EP

-ACC.PL

увидеть

-PST

-1SG.S

я

what

-CL1

sort.of

rich

-ACC.PL

tent

-EP

-ACC.PL

see

-PST

-1SG.S

I

pr

-cl

n

v

adj

-n.case

n

-INS

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

pr

Какие-то богатые стойбище я видел." I have seen rich camps." Ich habe irgendwelche reichen Zelte gesehen." NK-94_kehy_luu.138 Тəə, хеӡытыˀ, хеӡытыˀ. Təə, heðɨtɨɁ, heðɨtɨɁ.

Təə,	heðɨtɨɁ,		heðɨtɨɁ.
təə	heðɨtɨ	-Ɂ	heðɨtɨ	-Ɂ
tə	hetɨtɨ	-Ɂ	hetɨtɨ	-Ɂ
тот	идти	-IMP.2SG.S	идти	-IMP.2SG.S
that	go	-IMP.2SG.S	go	-IMP.2SG.S
pr	v	-v.mood-pn	v	-v.mood-pn

"Да, иди, иди! "OK. Go! "Ja, geh nur! NK-94_kehy_luu.139 Хеӡытыкəлəˀ, бӱӱгəлəӡi. HeðɨtɨkələɁ, büügələði.

HeðɨtɨkələɁ,				büügələði.
heðɨtɨ	-kə	-lə	-Ɂ	büü	-gə	-lə	-ði
hetɨtɨ	-kə	-lə	-Ɂ	biu	-kə	-lə	-tiŋ
идти	-ITER	-INCH	-IMP.2SG.S	уйти	-ITER	-INCH	-IMP.2SG.R
go	-ITER	-INCH	-IMP.2SG.S	go.away	-ITER	-INCH	-IMP.2SG.R
v	-v.deriv.v	-v.deriv.v	-v.mood-pn	v	-v.deriv.v	-v.deriv.v	-v.mood-pn

Ходи, ходи! Be on your way!" Mach dich auf den Weg! NK-94_kehy_luu.140 Тəтiрə бииˀаиӡə. Tətirə biiɁaiðə.

Tətirə		biiɁaiðə.
təti	-rə	bii	-Ɂai	-ðə
tə	-rə	biu	-Ɂə	-tə
тот	-NOM.SG.2SG	уйти	-PF	-3SG.R
that	-NOM.SG.2SG	go.away	-PF	-3SG.R
pr	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Тот пошёл. He left. Dieser ging weg. NK-94_kehy_luu.141 Лындi лындiˀ моу дерны тахари͡aa неначаˀa ӈануо малир ӈəӡиˀəу. LɨndiɁ lɨndiɁ mou dʼernɨ tahari͡aa nʼenatʼaɁa ŋanuo malʼir ŋəðiɁəu.

LɨndiɁ		lɨndiɁ		mou		dʼernɨ		tahari͡aa	nʼenatʼaɁa
lɨndi	-Ɂ	lɨndi	-Ɂ	mou	-	dʼer	-nɨ	tahari͡aa	nʼenatʼa	-Ɂa	-
lɨntə	-Ɂ	lɨntə	-Ɂ	mou	-	dʼer	-nu	tahari͡aa	nʼenatʼə	-Ɂa	-
равнина	-GEN.PL	равнина	-GEN.PL	земля	-[GEN.SG]	середина	-LOCADV	теперь	огромный	-AUGM	-[ACC.SG]
plain	-GEN.PL	plain	-GEN.PL	earth	-[GEN.SG]	middle	-LOCADV	now	huge	-AUGM	-[ACC.SG]
n	-n.case	n	-n.case	n	-n.case	pp	-adv.case	adv	adj	-n.augm	-n.case

ŋanuə		malʼir	ŋəðiɁə3u.
ŋanuə	-	malʼir	ŋəði	-Ɂə	-3	-u
ŋanuə	-	malʼir	ŋətə	-Ɂə	-3	-əu
настоящий	-[ACC.SG]	стойбище	найти	-PF	-[3SG.S]	-EXCL
real	-[ACC.SG]	nomad.camp	find	-PF	-[3SG.S]	-EXCL
adj	-n.case	n	v	-v.tense	-v.pn	-excl

Среди равнин большое настоящее стойбище увидел. He had seen a real nomad camp on the plain. Auf der Ebene hatte er ein richtiges Nomadenlager gesehen. NK-94_kehy_luu.142 Четуа ӈуӈкəгəəɁ, əмтырə тəлəгəлəӡə. Tʼetua ŋuŋkəgəəɁ, əmtɨrə tələgələðə.

Tʼetua	ŋuŋkəgəəɁ			əmtɨrə		tələgələðə.
tʼetua	ŋuŋkə	-gəə	-Ɂ	əmtɨ	-rə	tələ	-gə	-lə	-ðə
tʼetua	ŋukə	-kəə	-Ɂ	əm	-rə	tələ	-kə	-lə	-tə
очень	много	-ADJZ3	-NOM.PL	этот	-NOM.SG.2SG	закрыть	-ITER	-INCH	-IMP.2SG.O
very	many	-ADJZ3	-NOM.PL	this	-NOM.SG.2SG	close	-ITER	-INCH	-IMP.2SG.O
adv	adj	-n.deriv.adj	-n.case	pr	-n.case-poss	v	-v.deriv.v	-v.deriv.v	-v.mood-pn

Очень много. Many Sehr viele. NK-94_kehy_luu.143 Неначаˀa малирə ӈəӡиˀə. NʼenatʼaɁa malʼirə ŋəðiɁə.

NʼenatʼaɁa			malʼirə			ŋəðiɁə3.
nʼenatʼa	-Ɂa	-	malʼir	-ə	-	ŋəði	-Ɂə	-3
nʼenatʼə	-Ɂa	-	malʼir	-ə	-	ŋətə	-Ɂə	-3
огромный	-AUGM	-[ACC.SG]	стойбище	-ADJREL	-[ACC.SG]	найти	-PF	-[3SG.S]
huge	-AUGM	-[ACC.SG]	nomad.camp	-ADJREL	-[ACC.SG]	find	-PF	-[3SG.S]
adj	-n.augm	-n.case	n	-n.deriv.adj	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Большое стойбище нашёл. He found a huge nomad camp. Er fand ein riesiges Nomadenlager. NK-94_kehy_luu.144 Тəндə чииˀə. Təndə tʼiiɁə3.

Təndə	tʼiiɁə3.
təndə	tʼii	-Ɂə	-3
təndə	tʼii	-Ɂə	-3
туда	войти	-PF	-[3SG.S]
there	come.in	-PF	-[3SG.S]
adv	v	-v.tense	-v.pn

Туда зашёл. He went in there. Dort ging er hinein. NK-94_kehy_luu.145 Дютыˀытыə матə чииˀə. Dʼütɨðɨtɨə matə tʼiiɁə3.

Dʼütɨðɨtɨə				matə		tʼiiɁə3.
dʼütɨ	-ðɨ	-tɨə	-	ma	-tə	tʼii	-Ɂə	-3
dʼütɨ	-tu	-ntuə	-	mat	-ntə	tʼii	-Ɂə	-3
промежуток	-VBLZ.tu	-PT.PRS	-[GEN.SG]	чум	-LAT.SG	войти	-PF	-[3SG.S]
period	-VBLZ.tu	-PT.PRS	-[GEN.SG]	tent	-LAT.SG	come.in	-PF	-[3SG.S]
n	-n.deriv.v	-v.nmnz	-n.case	n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

В средний чум вошёл. He entered the middle tent. Er ging ins mitlere Zelt hinein. NK-94_kehy_luu.146 Тaхaри͡aa чииди, там кобту͡a ичу, ситi бəйкаˀa, десыгəйчи немыгəйчи. Tahari͡aa tʼiidʼi, tam kobtu͡a itʼu, sʼiti bəjkaɁa, dʼesɨgəjtʼi nʼemɨgəjtʼi.

Tahari͡aa

tʼiidʼi,

tam

kobtu͡a

itʼü3,

sʼiti

bəjkaɁa,

dʼesɨgəjtʼi

tahari͡aa

tʼii

-dʼi

tam

kobtu͡a

i

-tʼü

-3

sʼiti

bəjka

-Ɂa

dʼesɨ

-gəj

-tʼi

tahari͡aa

tʼii

-sa

tab

kobtu͡a

ij

-ntu

-3

sʼiti

bəjku

-Ɂa

dʼesɨ

-kəj

-ti

теперь

войти

-INF

там.далеко

девушка

быть

-PRS

-[3SG.S]

два

старик

-AUGM

отец

-NOM.DU

-PL.3DU

now

come.in

-INF

there.far

girl

be

-PRS

-[3SG.S]

two

old.man

-AUGM

father

-NOM.DU

-PL.3DU

adv

v

-v.inf

adv

n

v

-v.tense

-v.pn

num

n

-n.augm

n

-n.case

-n.poss

nʼemɨgəjtʼi.
nʼemɨ	-gəj	-tʼi
nʼemɨ	-kəj	-ti
жена	-NOM.DU	-3DU
wife	-NOM.DU	-3DU
n	-n.case	-n.poss

Туда зайдя, там девушку, два стариков, отца и мать. He went in, and saw a girl and two old people there, father and mother. Er ging hinein, dort gab es ein Mädchen und zwei Alte, Vater und Mutter. NK-94_kehy_luu.147 Тəндə чииˀə. Təndə tʼiiɁə3.

Təndə	tʼiiɁə3.
təndə	tʼii	-Ɂə	-3
təndə	tʼii	-Ɂə	-3
туда	войти	-PF	-[3SG.S]
there	come.in	-PF	-[3SG.S]
adv	v	-v.tense	-v.pn

Туда зашёл. He went in there. Dort ging er hinein. NK-94_kehy_luu.148 Кобту͡a кадя ӈомтӱˀиӡə. Kobtu͡a kadʼa ŋomtüɁiðə.

Kobtu͡a		kadʼa	ŋomtüɁiðə.
kobtu͡a	-	kadʼa	ŋomtü	-Ɂi	-ðə
kobtu͡a	-	kadʼa	ŋomtə	-Ɂə	-tə
девушка	-[GEN.SG]	около	сесть	-PF	-3SG.R
girl	-[GEN.SG]	near	sit	-PF	-3SG.R
n	-n.case	pp	v	-v.tense	-v.pn

Около девушки сел. He sat down next to the girl. Er setzte sich neben das Mädchen. NK-94_kehy_luu.149 Нинтуу, нерəбтəə ӈəнəбтайˀəмə əмты: ӈонəй сигиˀиˀ лууˀоəмту сериˀə. Nʼintuu, nʼerəbtəə ŋənəbtajɁəmə əmtɨ: ŋonəj sʼigiɁiɁ luuɁomtu sʼeriɁə3.

Nʼintuu,	nʼerəbtəə			ŋənəbtaiɁəmə			əmtɨ:	ŋonəiɁ		sʼigiɁiɁ
nʼintuu	nʼerə	-btə	-ə	ŋənəbtai	-Ɂə	-mə	əmtɨ	ŋonəi	-Ɂ	sʼigiɁi	-Ɂ
nʼintuu	nʼerə	-btə	-ə	ŋənəbtaə	-Ɂə	-mə	əm	ŋonəə	-Ɂ	sʼigiɁə	-Ɂ
не	перед	-SUPERLAT	-ADJREL	забыть	-PF	-1SG.O	этот	еще.один	-GEN.PL	людоед	-GEN.PL
not	before	-SUPERLAT	-ADJREL	forget	-PF	-1SG.O	this	one.more	-GEN.PL	ogre	-GEN.PL
ptcl	pp	-adj.deriv	-n.deriv.adj	v	-v.tense	-v.pn	pr	adj	-n.case	n	-n.case

luuɁəmtu			sʼeriɁə3.
luu	-Ɂə	-mtu	sʼeri	-Ɂə	-3
luu	-Ɂa	-mtu	sʼerə	-Ɂə	-3
парка	-AUGM	-ACC.SG.3SG	надеть	-PF	-[3SG.S]
parka	-AUGM	-ACC.SG.3SG	put.on	-PF	-[3SG.S]
n	-n.augm	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Нет, впервые забыла это: опять одежди сигие он надел. No, I forgot: He had put on the ogre's clothes again. Nein, ich habe vergessen: Er hatte wieder das Kleid des Menschenfressers angezogen. NK-94_kehy_luu.150 Сигиˀиˀ кубаˀа. SʼigiɁiɁ kubaɁa.

SʼigiɁiɁ		kubaɁa.
sʼigiɁi	-Ɂ	kuba	-Ɂa	-
sʼigiɁə	-Ɂ	kuhu	-Ɂa	-
людоед	-GEN.PL	шкура	-AUGM	-[ACC.SG]
ogre	-GEN.PL	skin	-AUGM	-[ACC.SG]
n	-n.case	n	-n.augm	-n.case

Шкуру сигие. The ogre's skin. Das Fell des Menschenfressers. NK-94_kehy_luu.151 Чииˀə, ӈомтӱˀиӡə там. TʼiiɁə, ŋomtüɁiðə tam.

TʼiiɁə3,			ŋomtüɁiðə			tam.
tʼii	-Ɂə	-3	ŋomtü	-Ɂi	-ðə	tam
tʼii	-Ɂə	-3	ŋomtə	-Ɂə	-tə	tab
войти	-PF	-[3SG.S]	сесть	-PF	-3SG.R	там.далеко
come.in	-PF	-[3SG.S]	sit	-PF	-3SG.R	there.far
v	-v.tense	-v.pn	v	-v.tense	-v.pn	adv

Вошёл, сел там. He went in and sat down. Er ging hinein und setzte sich dort hin. NK-94_kehy_luu.152 Тəндə кобту͡a кадя. Təndə kobtu͡a kadʼa.

Təndə		kobtu͡a		kadʼa.
təndə	-	kobtu͡a	-	kadʼa
tə	-	kobtu͡a	-	kadʼa
тот	-[GEN.SG]	девушка	-[GEN.SG]	около
that	-[GEN.SG]	girl	-[GEN.SG]	near
pr	-n.case	n	-n.case	pp

Около этой девушки. Next to the girl. Neben dem Mädchen. NK-94_kehy_luu.153 Сылыгəличə нинты мунəˀ маˀкəə, сылыгӱо чииˀə. Sɨlɨgəlʼitʼə nʼintɨ munəɁ maɁkəə, sɨlɨgüo tʼiiɁə.

Sɨlɨgəlʼitʼə

nʼintɨ3

munəɁ

maagüə,

sɨlɨgüə

tʼiiɁə3.

sɨlɨ

-gəlʼitʼə

nʼi

-ntɨ

-3

mun

-ə

-Ɂ

maa

-güə

sɨlɨ

-güə

tʼii

-Ɂə

-3

sɨlɨ

-kəlʼitʼə

nʼi

-ntu

-3

mun

-ə

-Ɂ

maa

-küə

sɨlɨ

-küə

tʼii

-Ɂə

-3

кто

-EMPH2

NEG

-PRS

-[3SG.S]

сказать

-EP

-CNEG

что

-то1

кто

-то1

войти

-PF

-[3SG.S]

who

-EMPH2

NEG

-PRS

-[3SG.S]

say

-EP

-CNEG

what

-CL1

who

-CL1

come.in

-PF

-[3SG.S]

pn

-cl

v

-v.tense

-v.pn

v

-INS

-v.cn

pr

-cl

pn

-cl

v

-v.tense

-v.pn

Никто не говорит, что-либо вошёл к нам. Nobody says that someone has come in. Niemand sagt, dass jemand hereingekommen ist. NK-94_kehy_luu.154 Тəнiˀи͡a чииди тахаря͡a тəндə кобту͡a мебкəитəˀкиˀə. TəniɁi͡a tʼiidʼi tahari͡aa təndə kobtu͡a mebkəitəɁkiɁə.

TəniɁi͡a	tʼiidʼi		tahari͡aa	təndə		kobtu͡a		mebkəitəɁkiɁə3.
təniɁi͡a	tʼii	-dʼi	tahari͡aa	təndə	-	kobtu͡a	-	mebkəi	-təɁki	-Ɂə	-3
təniɁi͡a	tʼii	-sa	tahari͡aa	təndə	-	kobtu͡a	-	mebkəə	-ntəɁkə	-Ɂə	-3
так	войти	-INF	теперь	туда	-[ACC.SG]	девушка	-[ACC.SG]	зажать	-INZ	-PF	-[3SG.S]
so	come.in	-INF	now	there	-[ACC.SG]	girl	-[ACC.SG]	press	-INZ	-PF	-[3SG.S]
adv	v	-v.inf	adv	adv	-n.case	n	-n.case	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Зайдя туда он эту девушку начал щипать. He went in and started to pinch the girl. Er ging hinein und begannn das Mädchen zu zwicken. NK-94_kehy_luu.155 Əмыˀы͡a мебкитəтыӡы. ƏmɨɁɨ͡a mebkitətɨðɨ.

ƏmɨɁɨ͡a	mebkitətɨðɨ.
əmɨɁɨ͡a	mebki	-tə	-tɨ	-ðɨ
əmɨɁɨ͡a	mebkis	-ntə	-ntu	-tu
вот.так	ущипнуть	-IPFV	-PRS	-3SG.O
in.this.way	pinch	-IPFV	-PRS	-3SG.O
adv	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Вот так он её щипает. He pinches her again and again. Und er zwickte und zwickte. NK-94_kehy_luu.156 Əбəй, тəтi кобту͡a мунунту: "Абаау, идаау, куоɁкиɁəм няндыты. Əbəj, təti kobtu͡a mununtu: "Abaau, idʼaau, kuoɁkiɁəm nʼandɨtɨ.

Əbəj,

təti

kobtu͡a

mununtu3:

"Abaau,

idʼaau,

kuəɁkiɁəm

əbəj

təti

kobtu͡a

munu

-ntu

-3

aba

-a

-u

idʼa

-a

-u

kuə

-Ɂki

-Ɂə

-m

əbəj

tə

kobtu͡a

munu

-ntu

-3

aba

-ə

-əu

idʼa

-ə

-əu

kuə

-Ɂkə

-Ɂə

-m

ой

тот

девушка

говорить

-PRS

-[3SG.S]

мама

-EP

-EXCL

папа

-EP

-EXCL

умереть

-RES

-PF

-1SG.S

oh

that

girl

say

-PRS

-[3SG.S]

mom(my)

-EP

-EXCL

dad

-EP

-EXCL

die

-RES

-PF

-1SG.S

interj

pr

n

v

-v.tense

-v.pn

n

-INS

-excl

n

-INS

-excl

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

nʼandɨtɨ3.
nʼandɨ	-tɨ	-3
nʼantɨ	-ntu	-3
казаться	-PRS	-[3SG.S]
seem	-PRS	-[3SG.S]
v	-v.tense	-v.pn

Эта девушка говорит: "Мама, папа, умру я похоже. The girl says: "Mother, father, I think I'm dying. Das Mädchen sagt: "Mutter, Vater, mir scheint ich sterbe. NK-94_kehy_luu.157 Тaхaри͡aa бəнсə кунсыəмə дярəӡиˀкиˀə, дяритi." Tahari͡aa bənsə kunsɨəmə dʼarəðɨɁkiɁə, dʼariti."

Tahari͡aa	bənsə	kunsɨəmə			dʼarəðɨɁkiɁə3,				dʼariti3."
tahari͡aa	bənsə	kunsɨ	-ə	-mə	dʼarəðɨ	-Ɂki	-Ɂə	-3	dʼari	-ti	-3
tahari͡aa	bənsə	kunsɨ	-ə	-mə	dʼarəðɨ	-Ɂkə	-Ɂə	-3	dʼari	-ntu	-3
теперь	весь	внутри	-ADJREL	-NOM.SG.1SG	болеть	-RES	-PF	-[3SG.S]	болеть	-PRS	-[3SG.S]
now	all	inside	-ADJREL	-NOM.SG.1SG	pain	-RES	-PF	-[3SG.S]	pain	-PRS	-[3SG.S]
adv	adj	pp	-n.deriv.adj	-n.case-poss	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn	v	-v.tense	-v.pn

Всё внутри у меня начала болеть и болит." Everything inside me hurts so badly." Alles in mir drin tut mir weh, tut so weh." NK-94_kehy_luu.158 "Оу, маарə кунiˀи͡a иӈуоу! "Ou, maarə kuniɁi͡a iŋuou!

"Ou,	maarə		kuniɁi͡a	iŋuəu3!
ou	maa	-rə	kuniɁi͡a	i	-ŋu	-əu	-3
ou	maa	-rə	kuniɁi͡a	ij	-ŋu	-əu	-3
Excl	что	-NOM.SG.2SG	как	быть	-INTERR	-EXCL	-[3SG.S]
Excl	what	-NOM.SG.2SG	how	be	-INTERR	-EXCL	-[3SG.S]
interj	pr	-n.case-poss	pr	v	-v.mood	-excl	-v.pn

"Ой, что с тобой?" " Oh, what's the matter with you?" "Oh, was ist mit dir? NK-94_kehy_luu.159 "Тaхaри͡aa дерутум мəнə." - мунунту. "Tahari͡aa dʼerutum mənə." mununtu.

"Tahari͡aa	dʼerutum			mənə."	-	mununtu3.
tahari͡aa	dʼeru	-tu	-m	mənə	-	munu	-ntu	-3
tahari͡aa	dʼeru	-ntu	-m	mənə	-	munu	-ntu	-3
теперь	не.знать	-PRS	-1SG.S	я	-	говорить	-PRS	-[3SG.S]
now	not.know	-PRS	-1SG.S	I	-	say	-PRS	-[3SG.S]
adv	v	-v.tense	-v.pn	pr	-	v	-v.tense	-v.pn

"Я не знаю." – говорит. "I don't know." – she says. "Ich weiß es nicht." - sagt sie. NK-94_kehy_luu.160 "Лакарыари͡aиˀ дярəӡыкиˀəм." "Lakarɨari͡aiɁ dʼarəðɨkiɁəm."

"Lakarɨari͡aiɁ	dʼarəðɨkiɁəm."
lakarɨari͡aiɁ	dʼarəðɨ	-ki	-Ɂə	-m
lakarɨari͡aiɁ	dʼarəðɨ	-Ɂkə	-Ɂə	-m
вдруг.D	болеть	-RES	-PF	-1SG.S
suddenly.D	pain	-RES	-PF	-1SG.S
adv	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

"Неожиданно заболела." "I suddenly fell ill." "Ich bin plötzlich krank geworden." NK-94_kehy_luu.161 "Тахари͡aa ноӈху͡о тəˀ. "Tahari͡aa noŋhu͡o təɁ.

"Tahari͡aa	nəŋhu͡ə	təɁ.
tahari͡aa	nəŋhu͡ə	təɁ
tahari͡aa	nəŋhə	təɁ
теперь	плохой	ведь
now	bad	you.know
adv	adj	ptcl

"Это плохо ведь. "That's bad. "Das ist schlecht. NK-94_kehy_luu.162 Тə маа ичеӈу?" Tə maa itʼəŋu?"

Tə	maa	itʼəŋu3?"
tə	maa	i	-tʼə	-ŋu	-3
tə	maa	ij	-ntə	-ŋu	-3
ну	что	быть	-IPFV	-INTERR	-[3SG.S]
well	what	be	-IPFV	-INTERR	-[3SG.S]
interj	pr	v	-v.deriv.v	-v.mood	-v.pn

Но, что будет?" So what will happen?" Und, was passiert jetzt?" NK-94_kehy_luu.163 Кундутудя, кундутунде нерəӡə тəтi кобту͡a кӱӱˀa. Kundutudʼa, kundutunʼdʼə nʼerəðə təti kobtu͡a küüɁa3.

Kundutu

dʼa,

kundutunʼdʼə

nʼerəðə

təti

kobtu͡a

küüɁa3.

kundu

-tu

-

dʼa

kundutunʼdʼə

-

nʼerə

-ðə

təti

kobtu͡a

küü

-Ɂa

-3

kuntu

-ntu

-

dʼa

kundutunʼdʼə

-

nʼerə

-tə

tə

kobtu͡a

kuə

-Ɂə

-3

уснуть

-VNTEMP1

-[GEN.SG]

ALL

вечер

-[GEN.SG]

перед

-ABLADV

тот

девушка

умереть

-PF

-[3SG.S]

fall.asleep

-VNTEMP1

-[GEN.SG]

ALL

evening

-[GEN.SG]

before

-ABLADV

that

girl

die

-PF

-[3SG.S]

v

-v.nmnz

-n.case

pp

n

-n.case

pp

-adv.case

pr

n

v

-v.tense

-v.pn

К вечеру, перед сном, эта девушка умерла. Towards evening, before sleeping the girl died. Dieses Mädchen ist am Abend, vor dem Schlafen, gestorben. NK-94_kehy_luu.164 Бəлта. Bəlta.

Bəlta.

əlta

bəlta

все

all

n

Конец. The end. Ende. NK-94_kehy_luu.165 Мейлиˀиðə. MejlʼiɁiðə.

MejlʼiɁiðə.
mej	-lʼi	-Ɂi	-ðə
mej	-ru	-Ɂə	-tə
сделать	-PASS	-PF	-3SG.R
do	-PASS	-PF	-3SG.R
v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Её похоронили. She was buried. Sie wurde begraben. NK-94_kehy_luu.166 Маталир матəӡu мейлиˀə. Matalʼir matəðu mejlʼiɁə.

Matalʼir	matəðu			mejlʼiɁə3.
matalʼir	ma	-tə	-ðu	mej	-lʼi	-Ɂə	-3
matalʼir	mat	-tə	-tu	mej	-lə	-Ɂə	-3
погребальный.чум	чум	-DEST	-NOM.SG.3SG	сделать	-INCH	-PF	-[3SG.S]
burial.tent	tent	-DEST	-NOM.SG.3SG	do	-INCH	-PF	-[3SG.S]
v	n	-n.dest	-n.case-poss	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Сделали погребальный чум. They made her a burial tent Man stellte für sie ein Begräbniszelt auf. NK-94_kehy_luu.167 Ŋуолы ӈӱниаˀ ӈaнаˀсанəˀ. Ŋuolɨ ŋünʼiaɁ ŋanaɁsanəɁ.

Ŋuəlɨ	ŋünʼiaɁ		ŋanaɁsanəɁ.
ŋuəlɨ	ŋünʼia	-Ɂ	ŋanaɁsan	-ə	-Ɂ
ŋuəlɨ	ŋünʼia	-Ɂ	ŋanaɁsaⁿ	-ə	-Ɂ
конечно	богатый	-NOM.PL	человек	-EP	-NOM.PL
certainly	rich	-NOM.PL	man	-EP	-NOM.PL
adv	adj	-n.case	n	-INS	-n.case

Конечно богатые люди. Rich folks, of course. Natürlich reiche Leute. NK-94_kehy_luu.168 Тənиˀi͡a мейлиди … тəтi Кəхы Луу хӱотə тəны ичӱ. TəniɁi͡a mejlʼidʼi … təti Kəhɨ Luu hüotə tənɨ itʼü.

TəniɁi͡a

mejlʼidʼi

…

təti

Kəhɨ

Luu

hüətə

tənɨ

itʼü3.

təniɁi͡a

mej

-lʼi

-dʼi

…

təti

kəhɨ

luu

hüə

-tə

tənɨ

i

-tʼü

-3

təniɁi͡a

mej

-lə

-sa

***

tə

kəhɨ

luu

hüə

-ntə

tənɨ

ij

-ntu

-3

так

сделать

-INCH

-INF

***

тот

куропатка

парка

год

-LAT.SG

там

быть

-PRS

-[3SG.S]

so

do

-INCH

-INF

***

that

partridge

parka

year

-LAT.SG

there

be

-PRS

-[3SG.S]

adv

v

-v.deriv.v

-v.inf

***

pr

n

n

n

-n.case

pr

v

-v.tense

-v.pn

Будучи похоронен ... этот Кехы Луу всё время там находится. During the funeral ceremony ... that Kehy Luu is there the whole time. Während des Begrbnisses ... dieser Kehy Luu ist die ganze Zeit dort. NK-94_kehy_luu.169 Бəнде тəндə кобту͡a мелыɁсыйчиəтiнi дётӱрӱ. Bənʼdʼə təndə kobtu͡a melɨɁsɨjtʼiətini dʼotürü3.

Bənʼdʼə		təndə		kobtu͡a		melɨɁsɨjtʼiətini			dʼotürü3.
bənʼdʼə	-	təndə	-	kobtu͡a	-	melɨɁsɨj	-tʼiə	-tini	dʼotür	-ü	-3
bənsə	-	tə	-	kobtu͡a	-	melɨɁsɨj	-ntuə	-ntinu	dʼotür	-ə	-3
весь	-[ACC.SG]	тот	-[ACC.SG]	девушка	-[ACC.SG]	делать	-PT.PRS	-LOC.PL	ходить	-EP	-[3SG.S]
all	-[ACC.SG]	that	-[ACC.SG]	girl	-[ACC.SG]	make	-PT.PRS	-LOC.PL	walk	-EP	-[3SG.S]
adj	-n.case	pr	-n.case	n	-n.case	v	-v.nmnz	-n.case	v	-INS	-v.pn

Со всеми хоронившими эту девушку он идёт. He goes with all those burying the girl. Er geht mit denen, die das Mädchen begraben. NK-94_kehy_luu.170 Тə мейлиɁиӡəу. Tə mejlʼiɁiðəu.

Tə	mejlʼiɁiðəu.
tə	mej	-lʼi	-Ɂə	-ðə	-u
tə	mej	-ru	-Ɂə	-tə	-əu
ну	сделать	-PASS	-PF	-3SG.R	-EXCL
well	do	-PASS	-PF	-3SG.R	-EXCL
interj	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn	-excl

Ну, похоронили. She was buried. Sie wurde begraben. NK-94_kehy_luu.171 Бəнсə ху͡aлаˀиӡə ӈуоляиˀ. Bənsə hu͡alaɁiðə ŋuolʼaiɁ.

Bənsə	hu͡alaɁiðə			ŋuəlʼaiɁ.
bənsə	hu͡ala	-Ɂi	-ðə	ŋuə	-lʼai	-Ɂ
bənsə	hu͡alu	-Ɂə	-tə	ŋuɁəit	-raa	-Ɂ
весь	похоронить	-PF	-3SG.R	один	-LIM	-GEN.PL
all	bury	-PF	-3SG.R	one	-LIM	-GEN.PL
adj	v	-v.tense	-v.pn	num	-cl	-n.case

Всё уже положили её. She was already buried. Alles, sie wurde schon begraben. NK-94_kehy_luu.172 Тахари͡aa тə инсюӡəˀ бииˀаитəˀ. Tahari͡aa tə inʼsʼüðəɁ biiɁaitəɁ.

Tahari͡aa	tə	inʼsʼüðəɁ		biiɁaitəɁ.
tahari͡aa	tə	inʼsʼüðə	-Ɂ	bii	-Ɂai	-təɁ
tahari͡aa	tə	inʼsʼütə	-Ɂ	biu	-Ɂə	-ntəɁ
теперь	ну	легковая.упряжка	-NOM.PL	уйти	-PF	-3PL.R
now	well	sledge(!!)	-NOM.PL	go.away	-PF	-3PL.R
adv	interj	n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Теперь упряжки уехали. Now all the sledges have taken off. Jetzt sind die Schlitten weggefahren. NK-94_kehy_luu.173 Матуӈ дя бииˀаитəˀ. Matuŋ dʼa biiɁaitəɁ.

Matuŋ		dʼa	biiɁaitəɁ.
ma	-tuŋ	dʼa	bii	-Ɂai	-təɁ
mat	-tuŋ	dʼa	biu	-Ɂə	-ntəɁ
чум	-GEN.PL.3PL	ALL	уйти	-PF	-3PL.R
tent	-GEN.PL.3PL	ALL	go.away	-PF	-3PL.R
n	-n.case-poss	pp	v	-v.tense	-v.pn

В своё стойбище уехали. They have all gone to their own camp Sie sind zu den Zelten gefahren. NK-94_kehy_luu.174 Тəтi тaхaри͡aa Кəхы Луу маталирə маӡə əмыыˀы͡aри͡aaˀ бəнсə дюбыдиə. Təti tahari͡aa Kəhɨ Luu matalʼirə maðə əmɨɨɁɨ͡ari͡aaɁ bənsə dʼübɨdʼiə3.

Təti

tahari͡aa

Kəhɨ

Luu

matalʼirə

maðə

əmɨɨɁɨ͡ari͡aaɁ

təti

tahari͡aa

kəhɨ

luu

matalʼir

-ə

-

ma

-ðə

-

əmɨɨɁɨ͡a

-ri͡aa

-Ɂ

tə

tahari͡aa

kəhɨ

luu

matalʼir

-ə

-

mat

-tə

-

əmɨɁɨ͡a

-raa

-Ɂ

тот

теперь

куропатка

парка

погребальный.чум

-DRV16

-[ACC.SG]

чум

-DEST

-[ACC.SG]

вот.так

-LIM

-NOM.PL

that

now

partridge

parka

burial.tent

-DRV16

-[ACC.SG]

tent

-DEST

-[ACC.SG]

in.this.way

-LIM

-NOM.PL

pr

adv

n

n

v

-v.deriv.n

-n.case

n

-n.dest

-n.case

adv

-cl

-n.case

bənsə	dʼübi͡adʼiə3.
bənsə	dʼübi͡a	-dʼiə	-3
bənsə	dʼübəə	-suə	-3
весь	выбросить	-PST	-[3SG.S]
all	throw.out	-PST	-[3SG.S]
adj	v	-v.tense	-v.pn

Этот Кехы Луу погребальный чум весь раскидал. Kehy Luu turned the burial tent upside-down. Kehy Luu stellte das Begräbniszelt auf den Kopf. NK-94_kehy_luu.175 Кобту͡a кӱӡи͡aˀа. Kobtu͡a küði͡aɁa.

Kobtu͡a	küði͡aɁa3.
kobtu͡a	küði͡a	-Ɂa	-3
kobtu͡a	küti͡a	-Ɂə	-3
девушка	встать	-PF	-[3SG.S]
girl	get.up	-PF	-[3SG.S]
n	v	-v.tense	-v.pn

Девушка проснулась. The girl woke up. Das Mädchen wachte auf. NK-94_kehy_luu.176 Əбəй, кобту͡a нəнсуˀиӡə мунунту: "Маадя кунтəгаˀиˀ тəгəтə кундуаху͡aðум. Əbəj, kobtu͡a nənsuɁiðə mununtu: "Maadʼa kuntəgaɁiɁ təgətə kunduahu͡aðum.

Əbəj,	kobtu͡a	nənsuɁiðə			mununtu3:			Maadʼa	kuntəgaɁiɁ	təgətə
əbəj	kobtu͡a	nənsu	-Ɂi	-ðə	munu	-ntu	-3	maadʼa	kuntəgaɁiɁ	tə	-gətə
əbəj	kobtu͡a	nənsu	-Ɂə	-tə	munu	-ntu	-3	maadʼa	kuntəgaɁiɁ	tə	-kətə
ой	девушка	встать	-PF	-3SG.R	говорить	-PRS	-[3SG.S]	почему	долго	тот	-ABL.SG
oh	girl	get.up	-PF	-3SG.R	say	-PRS	-[3SG.S]	why	for.a.long.time	that	-ABL.SG
interj	n	v	-v.tense	-v.pn	v	-v.tense	-v.pn	pr	adv	pr	-n.case

kunduahu͡aðum.
kundu	-a	-hu͡aðu	-m
kuntu	-ə	-hatu	-m
уснуть	-EP	-INFER	-1SG.S
fall.asleep	-EP	-INFER	-1SG.S
v	-INS	-v.mood	-v.pn

Девушка встала, говорит: "Почему же я так долго спала? The girl got up, she says: "Why have I slept so long? Das Mdchen stand auf, sie sagt: "Warum habe ich so lange geschlafen? NK-94_kehy_luu.177 Нерəгӱə дярəӡыˀкəдиəм. Nʼerəgüə dʼarəðɨɁkədʼiəm.

Nʼerəgüə		dʼarəðɨɁkədʼiəm.
nʼerə	-güə	dʼarəðɨ	-Ɂkə	-dʼiə	-m
nʼerə	-küə	dʼarəðɨ	-Ɂkə	-suə	-m
перед	-то1	болеть	-RES	-PST	-1SG.S
before	-CL1	pain	-RES	-PST	-1SG.S
pp	-cl	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Вроде бы перед этим болела." I was ill earlier." Vorher war ich krank." NK-94_kehy_luu.178 Сыты мунунтум, Кəхы Луу мунунту: "Əˀəнə дяӡиˀкӱ тəнə някиˀӡиндiм. Sɨtɨ mununtu, Kəhɨ Luu mununtu: "ƏɁənə dʼaðiˀkü tənə nʼakiɁðindim.

Sɨtɨ	mununtu3,			Kəhɨ	Luu	mununtu3:			ƏɁənə
sɨtɨ	munu	-ntu	-3	kəhɨ	luu	munu	-ntu	-3	əɁə	-nə
sɨtɨ	munu	-ntu	-3	kəhɨ	luu	munu	-ntu	-3	əɁə	-nə
он	говорить	-PRS	-[3SG.S]	куропатка	парка	говорить	-PRS	-[3SG.S]	старший.брат	-GEN.SG.1SG
he	say	-PRS	-[3SG.S]	partridge	parka	say	-PRS	-[3SG.S]	elder.brother	-GEN.SG.1SG
pr	v	-v.tense	-v.pn	n	n	v	-v.tense	-v.pn	n	-n.case-poss

dʼaðiɁkü	tənə	nʼakiɁðindim.
dʼaðiɁkü	tənə	nʼakiɁði	-ndi	-m
dʼaðiɁkü	tənə	nʼakiði	-ntu	-m
ALL	ты	брать	-PRS	-1SG.S
ALL	you.SG	take	-PRS	-1SG.S
pp	pr	v	-v.tense	-v.pn

Он говорит, Кехы Луу говорит: "Для брата своего я тебя забираю. He says, Kehy Luu says: "I'm taking you for my brother. Er sagt, Kehy Luu sagt: "Ich nehme dich zum Bruder. NK-94_kehy_luu.179 Тəнə ӈуəляиˀ ху͡aлудюиӈ ӈуоляиˀ, куəдюоӈ ӈуоляиˀ. Tənə ŋuəlʼaiɁ hu͡aludʼüiŋ ŋuolʼaiɁ, kuədʼüoŋ ŋuolʼaiɁ.

Tənə

ŋuəlʼaiɁ

hu͡aludʼüüŋ

ŋuəlʼaiɁ,

kuədʼüəŋ

ŋuəlʼaiɁ.

tənə

ŋuə

-lʼai

-Ɂ

hu͡alu

-dʼüü

-ŋ

ŋuə

-lʼai

-Ɂ

kuə

-dʼüə

-ŋ

ŋuə

-lʼai

-Ɂ

tənə

ŋuɁəit

-raa

-Ɂ

hu͡alu

-suə

-ŋ

ŋuɁəit

-raa

-Ɂ

kuə

-suə

-ŋ

ŋuɁəit

-raa

-Ɂ

ты

один

-LIM

-GEN.PL

похоронить

-PST

-2SG.S

один

-LIM

-GEN.PL

умереть

-PST

-2SG.S

один

-LIM

-GEN.PL

you.SG

one

-LIM

-GEN.PL

bury

-PST

-2SG.S

one

-LIM

-GEN.PL

die

-PST

-2SG.S

one

-LIM

-GEN.PL

pr

num

-cl

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

num

-cl

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

num

-cl

-n.case

Тебя уже похоронили, ты уже умерла. You were buried already, you died already. Dich hat man schon begraben, du bist schon gestorben. NK-94_kehy_luu.180 Мəнə тəнə тaхaри͡aa сюлюˀбтаˀaм. Mənə tənə tahari͡aa sʼülʼüɁbtaɁam.

Mənə	tənə	tahari͡aa	sʼülʼübtaɁam.
mənə	tənə	tahari͡aa	sʼülʼü	-bta	-Ɂa	-m
mənə	tənə	tahari͡aa	sʼülʼü	-btu	-Ɂə	-m
я	ты	теперь	ожить	-CAUS	-PF	-1SG.S
I	you.SG	now	come.to.life	-CAUS	-PF	-1SG.S
pr	pr	adv	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Я тебя оживил." I brought you back to life." Ich habe dich wiederbelebt." NK-94_kehy_luu.181 Тəə, ны кумунтəӈу? Təə, nɨ kumuntəŋu?

Təə,	nɨ	kumuntəŋu3?
təə	nɨ	kumu	-ntə	-ŋu	-3
tə	nɨ	kumun	-ntə	-ŋu	-3
тот	женщина	что.сказать	-IPFV	-INTERR	-[3SG.S]
that	woman	say.what	-IPFV	-INTERR	-[3SG.S]
pr	n	v	-v.deriv.v	-v.mood	-v.pn

Женщина что скажет? What will the woman say? Was sagt diese Frau? NK-94_kehy_luu.182 "Тə мыӈкуми матə дя. "Tə mɨŋkumi matə dʼa.

Tə	mɨŋkumi			matə		dʼa.
tə	mɨŋ	-ku	-mi	ma	-tə	dʼa
tə	mɨn	-ku	-mi	mat	-ntə	dʼa
ну	идти	-IMP	-1DU.S/O	чум	-GEN.SG.2SG	ALL
well	go	-IMP	-1DU.S/O	tent	-GEN.SG.2SG	ALL
interj	v	-v.mood	-v.pn	n	-n.case-poss	pp

"Ну пойдём к тебе чуму." "Well, let's go to your tent." "Na, gehen wir zu deinem Zelt." NK-94_kehy_luu.183 Тəтiрə тaхaри͡aa Дяӈуруӡə нумəнтə мидиˀəту. Tətirə tahari͡aa Dʼaŋuruðə numəntə midʼiɁətu.

Tətirə		tahari͡aa	Dʼaŋuruðə		numəntə		midʼiɁətɨ.
təti	-rə	tahari͡aa	Dʼaŋuruðə	-	numə	-ntə	midʼ	-i	-Ɂə	-tɨ
tə	-rə	tahari͡aa	Dʼaŋurutə	-	numə	-ntə	mis	-ə	-Ɂə	-tu
тот	-NOM.SG.2SG	теперь	Дянгуруте	-[GEN.SG]	парень	-LAT.SG	дать	-EP	-PF	-3SG.O
that	-NOM.SG.2SG	now	Djangurute	-[GEN.SG]	young.man	-LAT.SG	give	-EP	-PF	-3SG.O
pr	-n.case-poss	adv	propr	-n.case	n	-n.case	v	-INS	-v.tense	-v.pn

Юноше Дянгурутэ он её отдал. He gave her to yungman Djangurute. Er hat sie Djangurute gegeben. NK-94_kehy_luu.184 Тəтi Дяӈуруӡə нытə някиӡихи͡aӡыты тəтiрə. Təti Dʼaŋuruðə nɨtə nʼakiðihi͡aðɨtɨ tətirə.

Təti	Dʼaŋuruðə		nɨðə		nʼakiðihi͡aðɨtɨ			tətirə.
təti	Dʼaŋuruðə	-	nɨ	-ðə	nʼakiði	-hi͡aðɨ	-tɨ	təti	-rə
tə	Dʼaŋurutə	-	nɨ	-tə	nʼakiði	-hatu	-tu	tə	-rə
тот	Дянгуруте	-[GEN.SG]	женщина	-DEST	брать	-INFER	-3SG.O	тот	-NOM.SG.2SG
that	Djangurute	-[GEN.SG]	woman	-DEST	take	-INFER	-3SG.O	that	-NOM.SG.2SG
pr	propr	-n.case	n	-n.dest	v	-v.mood	-v.pn	pr	-n.case-poss

Для этого Дянгуруза жену он забырает. He brought her to Djangurute as a wife. Er bringt sie zu Djanguru als Frau. NK-94_kehy_luu.185 Ŋуəиˀ хӱə бeриˀə. ŊuəiɁ hüə beriɁə3.

ŊuəiɁ	hüə	beriɁə3.
ŋuəiɁ	hüə	beri	-Ɂə	-3
ŋuɁəit	hüə	berə	-Ɂə	-3
один	год	пройти	-PF	-[3SG.S]
one	year	pass	-PF	-[3SG.S]
num	n	v	-v.tense	-v.pn

Один год прошёл. A year went by. Ein Jahr ist vergangen. NK-94_kehy_luu.186 Тə мəльчигəтə тə тəндыче тaхaри͡aa тəӈуӡурə моунту дя (хеӡытыхи͡aӡы), суодюх͡уaӡуˀ. Tə məlʼtʼigətə tə təndɨtʼə tahari͡aa təŋuðurə məuntu dʼa (heðɨtɨhi͡aðɨ3), suodʼühu͡aðuɁ.

Tə

məlʼtʼigətə

tə

təndɨtʼə

tahari͡aa

təŋəðurə

mountu

tə

-

məlʼtʼi

-gətə

tə

təndɨ

-tʼə

tahari͡aa

təŋə

-ður

-ə

-

mou

-ntu

tə

-

məlʼtʼi

-kətə

tə

tə

-tʼə

tahari͡aa

təŋə

-tur

-ə

-

mou

-ntu

тот

-[GEN.SG]

предел

-ABL.SG

ну

тот

-NOM.PL.2SG

теперь

лето

-DRV

-EP

-[GEN.SG]

земля

-GEN.SG.3SG

that

-[GEN.SG]

limit

-ABL.SG

well

that

-NOM.PL.2SG

now

summer

-DRV

-EP

-[GEN.SG]

earth

-GEN.SG.3SG

pr

-n.case

n

-n.case

interj

pr

-n.case-poss

adv

n

-n.derv.n

-INS

-n.case

n

-n.case-poss

dʼa	(heðɨtɨhi͡aðɨ3),			suədʼühu͡aðuɁ.
dʼa	heðɨtɨ	-hi͡aðɨ	-3	suədʼ	-ü	-hu͡aðu	-Ɂ
dʼa	hetɨtɨ	-hatu	-3	suəs	-ə	-hatu	-Ɂ
ALL	идти	-INFER	-[3SG.S]	аргишить	-EP	-INFER	-3PL.S
ALL	go	-INFER	-[3SG.S]	wander	-EP	-INFER	-3PL.S
pp	v	-v.mood	-v.pn	v	-INS	-v.mood	-v.pn

С этого момента эти многие на место летовки поехали аргишать. Then that they all travelled to the summer quarters with their sledges. Danach zogen sie mit ihren Schlitten zum Sommerquartier. NK-94_kehy_luu.187 Тəтi мануə ӈəтəдюəдеичӱ ӈəтəдюодейчӱ ӈaнaˀсанəˀ. Təti manuə ŋətədʼüədʼəitʼü ŋətədʼüodʼəjtʼü ŋanaɁsanəɁ.

Təti	manuə		ŋətədʼüədʼəitʼü			ŋətədʼüədʼəitʼü			ŋanaɁsanəɁ.
təti	manu	-ə	ŋətə	-dʼüədʼəi	-tʼü	ŋətə	-dʼüədʼəi	-tʼü	ŋanaɁsan	-ə	-Ɂ
tə	manu	-ə	ŋətə	-suədʼəə	-tʼü	ŋətə	-suədʼəə	-tʼü	ŋanaɁsaⁿ	-ə	-Ɂ
тот	раньше	-EP	найти	-PT.PST	-NOM.PL.3SG	найти	-PT.PST	-NOM.PL.3SG	человек	-ADJREL	-NOM.PL
that	earlier	-EP	find	-PT.PST	-NOM.PL.3SG	find	-PT.PST	-NOM.PL.3SG	man	-ADJREL	-NOM.PL
pr	adv	-INS	v	-v.nmnz	-n.case-poss	v	-v.nmnz	-n.case-poss	n	-n.deriv.adj	-n.case

Те прежде найдённые люди. These people found earlier. Diese früher gefundenen Menschen. NK-94_kehy_luu.188 Тəндə чииˀəˀ, маˀ. Təndə tʼiiɁəɁ, maɁ.

Təndə	tʼiiɁəɁ,			maɁ.
təndə	tʼii	-Ɂə	-Ɂ	maɁ
təndə	tʼii	-Ɂə	-Ɂ	mat
туда	войти	-PF	-3SG.R	чум
there	come.in	-PF	-3SG.R	tent
adv	v	-v.tense	-v.pn	n

Туда зашли, (в) чум. In they went, (into) the tent. Dort gingen sie hinein, (ins) Zelt. NK-94_kehy_luu.189 Няaˀ тəрəдиˀ имуӈху͡aндуˀ. NʼaaɁ tərədʼiɁ imuŋhu͡anduɁ.

NʼaaɁ		tərədʼiɁ		imuŋhu͡anduɁ.
nʼaa	-Ɂ	tərədʼi	-Ɂ	i	-muŋhu͡a	-ndu	-Ɂ
nʼaa	-Ɂ	tərədʼi	-Ɂ	ij	-muŋha	-ntu	-Ɂ
нганасан	-NOM.PL	такой	-GEN.PL	быть	-HABIT	-PRS	-3PL.S
Nganasan	-NOM.PL	such	-GEN.PL	be	-HABIT	-PRS	-3PL.S
n	-n.case	adj	-n.case	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Нганасаны так делают. That's the way Nganasans do it. Die Nganasanen machen es so. NK-94_kehy_luu.190 Мaðə качемəбӱˀнӱндӱӈ, маӡaйсюӡəˀ. Maðə katʼəməbüɁnündüŋ, maðajsʼüðəɁ.

Maðə			katʼəməbüɁnündüŋ,			maðajsʼüðəɁ.
mað	-ə	-	katʼəmə	-büɁnü	-ndüŋ	maðaj	-sʼüðə	-Ɂ
mat	-ə	-	katʼəmə	-hüɁnü	-ntuŋ	maðaj	-Ɂsutə	-Ɂ
дом	-EP	-[GEN.SG]	увидеть	-CONDFUT	-3PL	идти.в.гости	-FUT	-3PL.S
home	-EP	-[GEN.SG]	see	-CONDFUT	-3PL	visit	-FUT	-3PL.S
n	-INS	-n.case	v	-v.nf	-n.poss	v	-v.tense	-v.pn

Если чума увидят в гости поедут. Whenever they see a tent, they go in to visit. Wenn sie ein Zelt sehen, besuchen sie es. NK-94_kehy_luu.191 Тəтəˀ маарааˀ табə буəˀсуӡəˀ иӈəəˀ, маӡaйсюоӡӱчӱӈ митəсыӡəˀ. TətəɁ maaraaɁ tabə buəɁsuðəɁ iŋəəɁ, maðajsʼüoðütʼüŋ mitəsɨðəɁ.

TətəɁ

maaraaɁ

tabə

buəɁsuðəɁ

iŋəəɁ,

maðajsʼüəðütʼüŋ

tətə

-Ɂ

maa

-raa

-Ɂ

tabə

buə

-Ɂsuðə

-Ɂ

i

-ŋəə

-Ɂ

maðajsʼüə

-ðü

-tʼüŋ

tə

-Ɂ

maa

-raa

-Ɂ

tabə

buə

-Ɂsutə

-Ɂ

ij

-ŋəə

-Ɂ

maðajsʼüə

-tə

-tuŋ

тот

-NOM.PL

что

-LIM

-NOM.PL

туда

говорить

-FUT

-3PL.S

быть

-IMP

-3PL.S

подарок

-DEST

-AСС.SG.3PL

that

-NOM.PL

what

-LIM

-NOM.PL

there

speak

-FUT

-3PL.S

be

-IMP

-3PL.S

gift

-DEST

-ACC.SG.3PL

pr

-n.case

pr

-cl

-n.case

adv

v

-v.tense

-v.pn

v

-v.mood

-v.pn

n

-n.dest

-n.case-poss

mitəsɨðəɁ.
mi	-tə	-sɨðə	-Ɂ
mis	-ntə	-Ɂsutə	-Ɂ
дать	-IPFV	-FUT	-3PL.S
give	-IPFV	-FUT	-3PL.S
v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn

Чтобы там о чём-либо говорить, подарки дарить. To talk about this and that, to give presents. Damit sie über irgendetwas sprechen, damit sie Geschenke geben. NK-94_kehy_luu.192 Тəнiˀи͡a тaхaри͡aa тəндiче тууˀоuˀ. TəniɁi͡a tahari͡aa tənditʼə tuuɁouɁ.

TəniɁi͡a	tahari͡aa	tənditʼə		tuuɁəuɁ.
təniɁi͡a	tahari͡aa	təndi	-tʼə	tuu	-Ɂə	-u	-Ɂ
təniɁi͡a	tahari͡aa	tə	-tʼə	tuj	-Ɂə	-əu	-Ɂ
так	теперь	тот	-NOM.PL.2SG	прийти	-PF	-EXCL	-3PL.S
so	now	that	-NOM.PL.2SG	come	-PF	-EXCL	-3PL.S
adv	adv	pr	-n.case-poss	v	-v.tense	-excl	-v.pn

Так, поэтому они приехали. Well, that's why they came. So, deswegen sind sie gekommen. NK-94_kehy_luu.193 "Кaӡи͡aуˀ, əмтырə мыӈ кобту͡aмуˀ тəˀ. "Kaði͡auɁ, əmtɨrə mɨŋ kobtu͡amuɁ təɁ.

Kaði͡auɁ,	əmtɨrə		mɨŋ	kobtu͡amuɁ		təɁ.
kaði͡auɁ	əmtɨ	-rə	mɨŋ	kobtu͡a	-muɁ	təɁ
kaði͡au	əm	-rə	mɨŋ	kobtu͡a	-muɁ	təɁ
Excl	этот	-NOM.SG.2SG	мы	девушка	-NOM.SG.1PL	ведь
Excl	this	-NOM.SG.2SG	we	girl	-NOM.SG.1PL	you.know
interj	pr	-n.case-poss	pr	n	-n.case-poss	ptcl

"Эта же наша дочь ведь. "This seems to be our daughter. "Das ist wohl unsere Tochter. NK-94_kehy_luu.194 Ŋaми͡aй хӱодеəрaa куодюодеə, ху͡aнсуомуˀ курəгуй... Ŋami͡aj hüodʼəəraa kuodʼüodʼəə, hu͡ansuomuɁ kurəguj...

Ŋami͡aj	hüədʼəəraa			kuədʼüədʼəə3,			hu͡ansuəmuɁ			kurəguj...
ŋami͡aj	hüə	-dʼəə	-raa	kuə	-dʼüədʼəə	-3	hu͡an	-suə	-muɁ	kurəgu	-j
ŋami͡aj	hüə	-dʼəə	-raa	kuə	-suədʼəə	-3	hu͡an	-suə	-muɁ	kurəku	-j
другой	год	-ANT	-LIM	некоторый	-PSTPF	-[3SG.S]	класть	-PST	-1PL.S/O	даже	-VOC.SG
other	year	-ANT	-LIM	some	-PSTPF	-[3SG.S]	put	-PST	-1PL.S/O	even	-VOC.SG
adj	n	-n.ant	-cl	adj	-v.tense	-v.pn	v	-v.tense	-v.pn	adv	-n.case

В прошлом году только умерла, мы даже её похоронили. She died last year, we even buried her. Sie ist letztes Jahr gestorben, wir haben sie sogar begraben. NK-94_kehy_luu.195 Əй тaхaри͡aa куниӡə ӈəтумхи͡aӡыəиӈ тахари͡aa? Əj tahari͡aa kunʼiðə ŋətumhi͡aðɨəiŋ tahari͡aa?

Əj	tahari͡aa	kuniðə		ŋətumhi͡aðɨəiŋ				tahari͡aa?
əj	tahari͡aa	kuni	-ðə	ŋətum	-hi͡aðɨ	-əi	-ŋ	tahari͡aa
ou	tahari͡aa	kuni	-tə	ŋətum	-hatu	-əu	-ŋ	tahari͡aa
Excl	теперь	куда	-ABLADV	появиться	-INFER	-EXCL	-2SG.S	теперь
Excl	now	where	-ABLADV	appear	-INFER	-EXCL	-2SG.S	now
interj	adv	pr	-adv.case	v	-v.mood	-excl	-v.pn	adv

Откуда же ты появилась?" Where have you come from?" Woher bist du erschienen? NK-94_kehy_luu.196 Бəньдеˀ сыты нюосыйчиˀ, тəндə кобту͡aмтуӈ нюосындiˀ. BənʼdʼəɁ sɨtɨ nʼüosɨjtʼiɁ, təndə kobtu͡amtuŋ nʼüosɨndiɁ.

BənʼdʼəɁ

sɨtɨ

nʼüəsɨjtʼiɁ,

təndə

kobtu͡amtuŋ

nʼüəsɨndɨɁ.

bənʼdʼə

-Ɂ

sɨtɨ

-

nʼüəsɨj

-tʼi

-Ɂ

təndə

-

kobtu͡a

-mtuŋ

nʼüəsɨ

-ndɨ

-Ɂ

bənsə

-Ɂ

sɨtɨ

-

nʼüəsɨj

-ntu

-Ɂ

təndə

-

kobtu͡a

-mtuŋ

nʼüəsɨj

-ntu

-Ɂ

весь

-NOM.PL

он

-[ACC.SG]

целовать

-PRS

-3PL.S

туда

-[ACC.SG]

девушка

-ACC.SG.3PL

целовать

-PRS

-3PL.S

all

-NOM.PL

he

-[ACC.SG]

kiss

-PRS

-3PL.S

there

-[ACC.SG]

girl

-ACC.SG.3PL

kiss

-PRS

-3PL.S

adj

-n.case

pr

-n.case

v

-v.tense

-v.pn

adv

-n.case

n

-n.case-poss

v

-v.tense

-v.pn

Всё они её целуют, свою дочь целуют. Everyone kisses her, they kiss this girl. Alle küssen sie, dieses Mädchen küssen sie. NK-94_kehy_luu.197 Тəтiрə иху͡aӡу талaй кобту͡a. Tətirə ihu͡aðu talaj kobtu͡a.

Tətirə		ihu͡aðu3			talai		kobtu͡a.
təti	-rə	i	-hu͡aðu	-3	tala	-i	kobtu͡a
tə	-rə	ij	-hatu	-3	talaŋkəə	-ə	kobtu͡a
тот	-NOM.SG.2SG	быть	-INFER	-[3SG.S]	удачный	-ADJREL	девушка
that	-NOM.SG.2SG	be	-INFER	-[3SG.S]	fortunate	-ADJREL	girl
pr	-n.case-poss	v	-v.mood	-v.pn	adj	-n.deriv.adj	n

Она оказывается счастлывая девушка. She seems to be a happy girl. Sie scheint ein glückliches Mädchen zu sein. NK-94_kehy_luu.198 Тəнiˀa бəнсə дюрымымты дебтаˀа. TəniɁa bənsə dʼürɨmɨmtɨ dʼebtaɁa.

TəniɁa		bənsə	dʼürɨmɨmtɨ		dʼebtaɁa3.
təni	-Ɂa	bənsə	dʼürɨmɨ	-mtɨ	dʼebta	-Ɂa	-3
tənɨ	-Ɂa	bənsə	dʼürɨmɨ	-mtu	dʼebtu	-Ɂə	-3
там	-ADVZ.STEM	весь	известие	-ACC.SG.3SG	рассказать	-PF	-[3SG.S]
there	-ADVZ.STEM	all	news	-ACC.SG.3SG	tell	-PF	-[3SG.S]
pr	-pr.case	adj	n	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Так она все рассказала о себе. She told everything about herself. Sie hat alles von sich erzählt. NK-94_kehy_luu.199 Тə, тəндыче малюˀоˀ. Tə, təndɨtʼə malʼüɁoɁ

Tə,	təndɨtʼə		malʼüɁəɁ
tə	təndɨ	-tʼə	malʼü	-Ɂə	-Ɂ
tə	tə	-tʼə	malʼü	-Ɂə	-Ɂ
ну	тот	-NOM.PL.2SG	стоять.стойбищем	-PF	-3PL.S
well	that	-NOM.PL.2SG	(!!)	-PF	-3PL.S
interj	pr	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Вот они остановились (встали чумом, поставили чумы). They stopped there and pitched their tents. Sie blieben dort und schlugen ihre Zelte auf. NK-94_kehy_luu.200 Тəндыче малəтундə тахариа тəндəˀ нагӱр… нинтуу, четə тыминiа ӈуоляй, четə ӈанаˀса, Дяӈуруӡə нумəə,сыты ӈадяӡу, Кəхы Луу, тəтi тəтудюодеəӡу кобтуа бəньдеˀ бииˀаиндəˀ. Təndɨtʼə malətundə tahari͡aa təndəɁ nagür ... nʼintuu, tʼetə tɨmini͡a ŋuolʼiaj, tʼetə ŋanaɁsa, Dʼaŋuruðə numəə, sɨtɨ ŋadʼaðu,Kəhɨ Luu, tətɨ tətudʼüodʼəəðu kobtu͡a bənʼdʼəɁ biiɁaindəɁ.

Təndɨtʼə		malətundə			tahari͡aiɁ	təndəɁ		nagür...	nʼintuu,	tʼetə	tɨmini͡a
təndɨ	-tʼə	malə	-tu	-ndə	tahari͡aiɁ	təndə	-Ɂ	nagür	nʼintuu	tʼetə	tɨmini͡a
tə	-tʼə	malə	-ntu	-ntə	tahari͡aiɁ	təndə	-Ɂ	nakür	nʼintuu	tʼetə	tɨmini͡a
тот	-EMPH1	поставить.чум	-VNTEMP1	-LAT.SG	теперь	туда	-NOM.PL	три	не	четыре	теперь
that	-EMPH1	pitch.a.tent	-VNTEMP1	-LAT.SG	now	there	-NOM.PL	three	not	four	now
pr	-cl	v	-v.nmnz	-n.case	adv	adv	-n.case	num	ptcl	num	adv

ŋuəlʼaiɁ,			tʼetə	ŋanaɁsa,	Dʼaŋuruðə	numəə,		sɨtɨ	ŋadʼaðu,		Kəhɨ
ŋuə	-lʼai	-Ɂ	tʼetə	ŋanaɁsa	Dʼaŋuruðə	numə	-ə	sɨtɨ	ŋadʼa	-ðu	kəhɨ
ŋuɁəit	-raa	-Ɂ	tʼetə	ŋanaɁsaⁿ	Dʼaŋurutə	numə	-ə	sɨtɨ	ŋadʼa	-tu	kəhɨ
один	-LIM	-GEN.PL	четыре	человек	Дянгуруте	парень	-ADJREL	он	младший.брат/сестра	-NOM.SG.3SG	куропатка
one	-LIM	-GEN.PL	four	man	Djangurute	young.man	-ADJREL	he	younger.sibling	-NOM.SG.3SG	partridge
num	-cl	-n.case	num	n	propr	n	-n.deriv.adj	pr	n	-n.case-poss	n

Luu,	təti	tətudʼüədʼəəðu			kobtu͡a	bənʼdʼəɁ		biiɁaindəɁ.
luu	təti	tətu	-dʼüədʼəə	-ðu	kobtu͡a	bənʼdʼə	-Ɂ	bii	-Ɂai	-ndəɁ
luu	tə	tətu	-suədʼəə	-tu	kobtu͡a	bənsə	-Ɂ	biu	-Ɂə	-ntəɁ
парка	тот	принести	-PT.PST	-NOM.SG.3SG	девушка	весь	-NOM.PL	уйти	-PF	-3PL.R
parka	that	bring	-PT.PST	-NOM.SG.3SG	girl	all	-NOM.PL	go.away	-PF	-3PL.R
n	pr	v	-v.nmnz	-n.case-poss	n	adj	-n.case	v	-v.tense	-v.pn

Когда они делали чумы, эти трое… нет, уже четверо уже… четыре человека: Тундровик парень, его младшаясестра, Кехы Луу и эта привезенная девушка, все ушли. After they pitched their tents, the three ... no, there are four of them ... four people: Djanguru, the young man, his younger sister, Kehy Luu andthat girl they brought with them, they all went away. Nachdem sie das Zelt aufgestellt hatten sind diese drei ... nein, sie sind zu viert ... vier Leute: Djanguru, seine jüngere Schwester,Kehy Luu und dieses mitgenommene Mädchen, diese vier gingen weg. NK-94_kehy_luu.201 Тəндə … маӡайся. Təndə ... maðajsʼa.

Təndə	...	maðajsʼa.
təndə	...	maðaj	-sʼa
təndə	...	maðaj	-sa
туда	...	идти.в.гости	-INF
there	...	visit	-INF
adv	...	v	-v.inf

В гости. On a visit. Dorthin, zum Besuch. NK-94_kehy_luu.202 Ненамаӡуˀ дя конаˀаˀ. NʼenamaðuɁ dʼa konaɁaɁ.

NʼenamaðuɁ			dʼa	konaɁaɁ.
nʼenamað	-u	-Ɂ	dʼa	kona	-Ɂa	-Ɂ
nʼenamat	-ə	-Ɂ	dʼa	konɨ	-Ɂə	-Ɂ
сосед	-EP	-GEN.PL	ALL	пойти	-PF	-3PL.S
neighbour	-EP	-GEN.PL	ALL	go	-PF	-3PL.S
n	-INS	-n.case	pp	v	-v.tense	-v.pn

К соседям пошли. They went to their neighbour's. Sie gingen zu den Nachbarn. NK-94_kehy_luu.203 Tахари͡aа тамну əмтырə дюрымы… тəниˀи͡айся тамну бытырыˀ. Tahari͡aiɁ tamnu əmtɨrə dʼurɨmɨ ... təniɁi͡ajsʼa tamnu bɨtɨrɨɁ.

Tahari͡aiɁ	tamnu		əmtɨrə		dʼürɨmɨ	...	təniɁi͡ajsʼa			tamnu
tahari͡aiɁ	tam	-nu	əmtɨ	-rə	dʼürɨmɨ	...	təniɁi͡a	-j	-sʼa	tam	-nu
tahari͡aiɁ	tab	-nu	əm	-rə	dʼürɨmɨ	...	təniɁi͡a	-ij	-sa	tab	-nu
теперь	там.далеко	-LOCADV	этот	-NOM.SG.2SG	история	...	так	-быть	-INF	там.далеко	-LOCADV
now	there.far	-LOCADV	this	-NOM.SG.2SG	story	...	so	-be	-INF	there.far	-LOCADV
adv	adv	-adv.case	pr	-n.case-poss	v	...	adv	-v	-v.inf	adv	-adv.case

bɨtɨrɨɁ.
bɨtɨr	-ɨ	-Ɂ
bɨtɨr	-ntu	-Ɂ
пить	-PRS	-3PL.S
drink	-PRS	-3PL.S
v	-v.tense	-v.pn

Потом там эта история… поэтому они там пьют. There, so the story goes, they drink. Dann, so geht die Geschichte, trinken sie. NK-94_kehy_luu.204 Анiˀə ситəбытəны нимыӈхи͡андыˀ тəнiˀи͡а бытырəˀ. AniɁə sʼitəbɨtənɨ nʼimɨŋhi͡andɨɁ təniɁi͡a bɨtɨrəɁ.

AniɁə		sʼitəbɨtənɨ		nʼimɨŋhi͡andɨɁ				təniɁi͡a	bɨtɨrəɁ.
aniɁə	-	sʼitəbɨ	-tənɨ	nʼi	-mɨŋhi͡a	-ndɨ	-Ɂ	təniɁi͡a	bɨtɨr	-ə	-Ɂ
aniɁə	-	sʼitəbɨ	-ntənu	nʼi	-muŋha	-ntu	-Ɂ	təniɁi͡a	bɨtɨr	-	-Ɂ
больше	-[GEN.SG]	сказка	-LOC.SG	NEG	-HABIT	-PRS	-3PL.S	так	пить	-[VBLZ.c]	-CNEG
bigger	-[GEN.SG]	tale	-LOC.SG	NEG	-HABIT	-PRS	-3PL.S	so	drink	-[VBLZ.c]	-CNEG
adj	-n.case	n	-n.case	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn	adv	v	-deriv.v	-v.cn

В больших сказках так не пьют. They don't drink in the big tales. In großen Märchen trinkt man nicht. NK-94_kehy_luu.205 Тəниˀи͡а быӡыртындəтыӈ тах. тəтi Дяӈуруӡə нумə мунунту: TəniɁi͡a bɨðɨrtɨndətɨŋ tahari͡aa təti Dʼaŋuruðə numə mununtu:

TəniɁi͡a	bɨðɨrtɨndətɨŋ				tahari͡aa	təti	Dʼaŋuruðə	numə	mununtu3:
təniɁi͡a	bɨðɨr	-tɨ	-ndə	-tɨŋ	tahari͡aa	təti	Dʼaŋuruðə	numə	munu	-ntu	-3
təniɁi͡a	bɨtɨr	-ntu	-ntə	-tuŋ	tahari͡aa	tə	Dʼaŋurutə	numə	munu	-ntu	-3
так	пить	-VNTEMP1	-LAT.SG	-3PL	теперь	тот	Дянгуруте	парень	говорить	-PRS	-[3SG.S]
so	drink	-VNTEMP1	-LAT.SG	-3PL	now	that	Djangurute	young.man	say	-PRS	-[3SG.S]
adv	v	-v.nmnz	-n.case	-n.poss	adv	pr	propr	n	v	-v.tense	-v.pn

Когда так пили (во время застолья), тундровик говорит: While they are drinking Djanguru, the tundra man says: Während des Trinkens sagt Djanguru: NK-94_kehy_luu.206 "Тыӈгӱмӱнтə маадя никəрə тəиӈу, маадя тəнə ӈəˀ маабтаӈ?" "Tɨŋgümüntə maadʼa nʼikərə təiŋu, maadʼa tənə ŋəɁ maabtaŋ?"

Tɨŋgümüntə

maadʼa

nʼikərə

təiŋu3,

maadʼa

tənə

ŋəɁ

maabtaŋ?

tɨŋ

-gümü

-ntə

maadʼa

nʼikə

-rə

təi

-ŋu

-3

maadʼa

tənə

ŋəɁ

maa

-bta

-ŋ

tɨŋ

-kümu

-ntə

maadʼa

nʼikə

-rə

təij

-ŋu

-3

maadʼa

tənə

ŋət

maa

-bta

-ŋ

2

-то2

-2SG

почему

сила

-NOM.SG.2SG

иметься

-INTERR

-[3SG.S]

почему

ты

шаман

что

-ли2

-2SG.S

2

-CL2

-2SG

why

force

-NOM.SG.2SG

be.available

-INTERR

-[3SG.S]

why

you.SG

shaman

what

-INDEF2

-2SG.S

pr

-cl

-n.poss

pr

n

-n.case-poss

v

-v.mood

-v.pn

pr

pr

n

pr

-cl

-v.pn

"У тебя почему сила есть, кто ты, шаман или кто? "Why do you have such power, who are you, a shaman or something? "Warum hast du so eine Kraft, wer bist du, Schamane oder wer? NK-94_kehy_luu.207 Тə ӈоньдиˀə ӈəӡəмыˀ. Tə ŋonʼdʼiɁə ŋəðəmɨɁ.

Tə	ŋonʼdʼiɁə3			ŋəðəmɨɁ.
tə	ŋonʼdʼi	-Ɂə	-3	ŋəð	-ə	-mɨɁ
tə	ŋonsɨ	-Ɂə	-3	ŋət	-ə	-muɁ
ну	выйти	-PF	-[3SG.S]	шаман	-EP	-NOM.SG.1PL
well	go.out	-PF	-[3SG.S]	shaman	-EP	-NOM.SG.1PL
interj	v	-v.tense	-v.pn	n	-INS	-n.case-poss

Вышел наш шаман. Our shaman has gone out/away. Unser Schamane ist weggegangen. NK-94_kehy_luu.208 Бəӡӱрбӱӱˀ моугитə туйсюодеəӈ ӈəндi͡аиˀ ӈəӡəӈ. BəðürbüüɁ mougitə tujsʼüodʼəəŋ ŋəndi͡аiɁ ŋəðəŋ.

BəðürbüüɁ		mougitə		tujsʼüədʼəəŋ			ŋəndi͡aiɁ	ŋəðəŋ.
bəðürbüü	-Ɂ	mou	-gitə	tuj	-sʼüədʼəə	-ŋ	ŋəndi͡aiɁ	ŋəð	-ə	-ŋ
bəðürbüə	-Ɂ	mou	-kitə	tuj	-suədʼəə	-ŋ	ŋənti͡aiɁ	ŋət	-ə	-ŋ
покойник	-GEN.PL	земля	-ABL.PL	прийти	-PSTPF	-2SG.S	наверное	шаман	-EP	-2SG.S
dead.person	-GEN.PL	earth	-ABL.PL	come	-PSTPF	-2SG.S	probably	shaman	-EP	-2SG.S
n	-n.case	n	-n.case	v	-v.tense	-v.pn	adv	n	-INS	-v.pn

С земли мертвых пришедший — наверное, шаман. Anyone coming from the land of death is sure to be a shaman. Der, der von der Erde der Toten gekommen ist, ist wahrscheinlich ein Schamane. NK-94_kehy_luu.209 Тə маадя никəəӈ ӈəӡуˀ, туйхӱˀорə тə нисыəӈ ӈəӡуˀ? Tə maadʼa nʼikəəŋ ŋəðuɁ, tujhüɁorə tə nʼisɨəŋ ŋəðuɁ.

Tə

maadʼa

nʼikəəŋ

ŋəðuɁ,

tujhüɁərə

tə

nʼisɨəŋ

tə

maadʼa

nʼi

-kəə

-ŋ

ŋəðu

-Ɂ

tuj

-hüɁə

-rə

tə

nʼi

-sɨə

-ŋ

tə

maadʼa

nʼi

-kəə

-ŋ

ŋətu

-Ɂ

tuj

-hüɁə

-rə

tə

nʼi

-suə

-ŋ

ну

почему

NEG

-ADMON

-2SG.S

быть.видным

-CNEG

прийти

-VNTEMP2

-2SG.O

ну

NEG

-PST

-2SG.S

well

why

NEG

-ADMON

-2SG.S

show

-CNEG

come

-VNTEMP2

-2SG.O

well

NEG

-PST

-2SG.S

interj

pr

v

-v.mood

-v.pn

v

-v.cn

v

-v.subord

-v.pn

interj

v

-v.tense

-v.pn

ŋəðuɁ.
ŋəðu	-Ɂ
ŋətu	-Ɂ
быть.видным	-CNEG
show	-CNEG
v	-v.cn

Почему тебя не видать, когда ты пришел, не было тебя видно." Why can't you be seen, when you came, you couldn't be seen." Warum kann man dich nicht sehen wenn du kommst, dich konnte man nicht sehen." NK-94_kehy_luu.210 Тəтiрə тахари͡aа дебтаˀату. Tətirə tahari͡aa dʼebtaɁatu.

Tətirə		tahari͡aa	dʼebtaɁatu.
təti	-rə	tahari͡aa	dʼebta	-Ɂa	-tu
tə	-rə	tahari͡aa	dʼebtu	-Ɂə	-tu
тот	-NOM.SG.2SG	теперь	рассказать	-PF	-3SG.O
that	-NOM.SG.2SG	now	tell	-PF	-3SG.O
pr	-n.case-poss	adv	v	-v.tense	-v.pn

И вот он рассказал. He told his tale. Er erzählte (alles). NK-94_kehy_luu.211 Дяӈуруӡуˀ нумə əнты иху͡аӡу, маараай мелысыйси ченынтыə, кəндəˀ иӈəəˀ, ӈəндуй иӈəə, бəньде маараай. DʼaŋuruðuɁ numə əntɨ ihu͡aðu, maaraaj melɨsɨjsʼi tʼenɨntɨə, kəndəɁ iŋəəɁ, ŋənduj iŋəə, bənʼdʼə maaraaj.

DʼaŋuruðuɁ

numə

əntɨ

ihu͡aðu3,

maaraaj

melɨsɨjsʼi

tʼenɨntɨə,

Dʼaŋuruðu

-Ɂ

numə

əntɨ

i

-hu͡aðu

-3

maa

-raa

-j

melɨ

-sɨj

-sʼi

tʼenɨ

-ntɨə

Dʼaŋurutə

-Ɂ

numə

əntɨ

ij

-hatu

-3

maa

-raa

-j

melɨ

-sɨj

-sa

tʼenɨ

-ntuə

Дянгуруте

-GEN.PL

парень

это.самое

быть

-INFER

-[3SG.S]

что

-LIM

-ACC.PL

сделать

-DRV8

-INF

знать

-PT.PRS

Djangurute

-GEN.PL

young.man

sort.of

be

-INFER

-[3SG.S]

what

-LIM

-ACC.PL

make

-DRV8

-INF

know

-PT.PRS

propr

-n.case

n

n

v

v

-v.mood

-v.pn

pr

-cl

-n.case

v

-deriv.v

-v.inf

v

-v.nmnz

kəndəɁ

iŋəəɁ,

ŋənduj

iŋəə3,

bənʼdʼə

maaraaj.

kəndə

-Ɂ

i

-ŋəə

-Ɂ

ŋənduj

i

-ŋəə

-3

bənʼdʼə

-

maa

-raa

-j

kəntə

-Ɂ

ij

-ŋəə

-Ɂ

ŋənduj

ij

-ŋəə

-3

bənsə

-

maa

-raa

-j

нарта

-NOM.PL

быть

-IMP

-3PL.S

лодка

быть

-IMP

-[3SG.S]

весь

-[GEN.SG]

что

-LIM

-ACC.PL

sledge

-NOM.PL

be

-IMP

-3PL.S

boat

be

-IMP

-[3SG.S]

all

-[GEN.SG]

what

-LIM

-ACC.PL

n

-n.case

v

-v.mood

-v.pn

n

v

-v.mood

-v.pn

adj

-n.case

pr

-cl

-n.case

Тундровик парень, оказывается, все умеет делать — санки, лодки, все остальное. The tundra man (Djangurute) can make anything - sleds, boats anything else. Der Tundrajunge (Djanguru) kann alles machen - Schlitten, Boote und alles andere. NK-94_kehy_luu.212 Тəтiрə мунунту, Кəхы Луу мунунту: Койкə кəнтəӡəмə мейкəəӈ. Tətirə mununtu, Kəhɨ Luu mununtu: Kojkə kəntəðəmə mejkəəŋ.

Tətirə		mununtu3,			Kəhɨ	Luu	mununtu3:			Kojkə
təti	-rə	munu	-ntu	-3	kəhɨ	luu	munu	-ntu	-3	kojkə	-
tə	-rə	munu	-ntu	-3	kəhɨ	luu	munu	-ntu	-3	kojkə	-
тот	-NOM.SG.2SG	говорить	-PRS	-[3SG.S]	куропатка	парка	говорить	-PRS	-[3SG.S]	шайтан	-[GEN.SG]
that	-NOM.SG.2SG	say	-PRS	-[3SG.S]	partridge	parka	say	-PRS	-[3SG.S]	idol	-[GEN.SG]
pr	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn	n	n	v	-v.tense	-v.pn	n	-n.case

kəntəðəmə			mejkəəŋ.
kəntə	-ðə	-mə	mej	-kəə	-ŋ
kəntə	-tə	-mə	mej	-kəə	-ŋ
нарта	-DEST	-ACC.SG.1SG	сделать	-ADMON	-2SG.S
sledge	-DEST	-ACC.SG.1SG	do	-ADMON	-2SG.S
n	-n.dest	-n.case-poss	v	-v.mood	-v.pn

Кэхы Луу говорит: "Сделай мне санки для шайтана. Kehy Luu says: "Make me a sled for the idols. Kehy Luu sagt: "Mach mir einen Schlitten für Götterbilder/-statuen. NK-94_kehy_luu.213 Тəтi сигиˀə кухумə табə ху͡аӈкуоруˀ. Təti sʼigiɁə kuhumə tabə hu͡aŋkuoruɁ.

Təti	sʼigiɁə		kuhumə		tabə	hu͡aŋkuəruɁ.
təti	sʼigiɁə	-	kuhu	-mə	tabə	hu͡aŋ	-kuə	-ruɁ
tə	sʼigiɁə	-	kuhu	-mə	tabə	hu͡an	-kuə	-ruɁ
тот	людоед	-[GEN.SG]	шкура	-ACC.SG.1SG	туда	класть	-IMPFUT	-2PL.S/O
that	ogre	-[GEN.SG]	skin	-ACC.SG.1SG	there	put	-IMPFUT	-2PL.S/O
pr	n	-n.case	n	-n.case-poss	adv	v	-v.mood	-v.pn

Эту шкуру людоеда туда положите. Put the ogre's skin on it. Legt das Fell des Menschenfressers darauf. NK-94_kehy_luu.214 Тəгəтəтə əнтыӡəмə мейкəəӈ, кəби͡аӡəмə, хеньдиртəмə, бəнсə маарааӡəмə. Təgətətə əntɨðəmə mejkəəŋ, kəbi͡aðəmə, henʼdʼirtəmə, bənsə maaraaðəmə.

Təgətətə

əntɨðəmə

mejkəəŋ,

kəbi͡aðəmə,

tə

-gətə

-tə

əntɨ

-ðə

-mə

mej

-kəə

-ŋ

kəbi͡a

-ðə

-mə

tə

-kətə

-ntə

əntɨ

-tə

-mə

mej

-kəə

-ŋ

kəhi͡a

-tə

-mə

тот

-ABL.SG

-2SG

это.самое

-DEST

-ACC.SG.1SG

сделать

-ADMON

-2SG.S

шаманский.костюм

-DEST

-ACC.SG.1SG

that

-ABL.SG

-2SG

sort.of

-DEST

-ACC.SG.1SG

do

-ADMON

-2SG.S

shaman.clothing

-DEST

-ACC.SG.1SG

pr

-n.case

-n.poss

n

v

-n.dest

-n.case-poss

v

-v.mood

-v.pn

n

-n.dest

-n.case-poss

henʼdʼirtəmə,			bənsə	maaraaðəmə.
henʼdʼir	-tə	-mə	bənsə	maa	-raa	-ðə	-mə
henʼdʼir	-ntə	-mə	bənsə	maa	-raa	-tə	-mə
бубен	-ADJZ.LOC	-ACC.SG.1SG	весь	что	-LIM	-DEST	-ACC.SG.1SG
drum	-ADJZ.LOC	-ACC.SG.1SG	all	what	-LIM	-DEST	-ACC.SG.1SG
n	-n.deriv.adj	-n.case-poss	adj	pr	-cl	-n.dest	-n.case-poss

Потом сделаешь мне шаманскую парку, бубен, все остальное." Then you will make me a shaman's parka, a tambourine and all the rest." Dann machst du mir ein Schamanenkostüm, Trommel und alles andere." NK-94_kehy_luu.215 Тəнiˀи͡а мыыˀəӈыӡыты. TəniɁi͡a mɨɨɁəŋɨðɨtɨ.

TəniɁi͡a	mɨɨɁəŋɨðɨtɨ.
təniɁi͡a	mɨɨ	-Ɂə	-ŋɨðɨ	-tɨ
təniɁi͡a	mej	-Ɂə	-ŋutu	-tɨ
так	сделать	-PF	-INDEF	-3SG.O
so	do	-PF	-INDEF	-3SG.O
adv	v	-v.tense	-cl	-v.pn

Так он сделал. He did it like this. So machte er es. NK-94_kehy_luu.216 Бəнсə ӈануо чентырыˀəӡы. Bənsə ŋanuo tʼentɨrɨɁəðɨ.

Bənsə	ŋanuə	tʼentɨrɨɁəðɨ.
bənsə	ŋanuə	tʼentɨrɨ	-Ɂə	-ðɨ
bənsə	ŋanuə	tʼentɨrɨ	-Ɂə	-tu
весь	настоящий	приготовить	-PF	-3SG.O
all	real	make	-PF	-3SG.O
adj	adj	v	-v.tense	-v.pn

Все приготовил. He prepared everything. Er bereitete alles vor. NK-94_kehy_luu.217 Бəнсə ӈалиртӱчу. Bənsə ŋalʼirtütʼü.

Bənsə	ŋalʼirtütʼü.
bənsə	ŋalʼir	-tü	-tʼü
bənsə	ŋalʼir	-tə	-tu
весь	вещь	-DEST	-NOM.SG.3SG
all	thing	-DEST	-NOM.SG.3SG
adj	n	-n.dest	-n.case-poss

Все его принадлежности. All the equipment. Alles was dazugehrt. NK-94_kehy_luu.218 Бəньде мыыˀəу! Bənʼdʼə mɨɨɁəu!

Bənʼdʼə		mɨɨɁə3u!
bənʼdʼə	-	mɨɨ	-Ɂə	-3	-u
bənsə	-	mej	-Ɂə	-3	-əu
весь	-[ACC.SG]	сделать	-PF	-[3SG.S]	-EXCL
all	-[ACC.SG]	do	-PF	-[3SG.S]	-EXCL
adj	-n.case	v	-v.tense	-v.pn	-excl

Все сделал! He did everything! Er hat alles gemacht. NK-94_kehy_luu.219 Тəндə хуону тахари͡aa Дяӈуруӡуˀ нумə четуа кочеӡуˀкиˀə. Təndə huonu tahari͡aa DʼaŋuruðuɁ numə tʼetua kotʼəðuɁkiɁə.

Təndə

huənu

tahari͡aa

DʼaŋuruðuɁ

numə

tʼetua

kotʼəðuɁkiɁə3.

təndə

-

huə

-nu

tahari͡aa

Dʼaŋuruðu

-Ɂ

numə

tʼetua

kotʼəðu

-Ɂki

-Ɂə

-3

təndə

-

huə

-nu

tahari͡aa

Dʼaŋurutə

-Ɂ

numə

tʼetua

kotʼəðu

-Ɂkə

-Ɂə

-3

туда

-[GEN.SG]

после

-LOCADV

теперь

Дянгуруте

-GEN.PL

парень

очень

болеть

-RES

-PF

-[3SG.S]

there

-[GEN.SG]

after

-LOCADV

now

Djangurute

-GEN.PL

young.man

very

be.ill

-RES

-PF

-[3SG.S]

adv

-n.case

pp

-adv.case

adv

propr

-n.case

n

adv

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

После этого Тундровик парень совсем заболел. Then Djangurute, the tundra boy fell ill. Daraufhin wurde Djangurute krank. NK-94_kehy_luu.220 Курəгӱй куоˀкиˀə, куотəтуоу! Kurəgüj kuoɁkiɁə, kuotətuou!

KurəgüiɁ	kuəɁkiɁə3,				kuətətu3əu!
kurəgüiɁ	kuə	-Ɂki	-Ɂə	-3	kuə	-tə	-tu	-3	-əu
kurəku	kuə	-Ɂkə	-Ɂə	-3	kuə	-ntə	-tu	-3	-əu
даже	умереть	-RES	-PF	-[3SG.S]	умереть	-IPFV	-3SG.O	-[3SG.S]	-EXCL
even	die	-RES	-PF	-[3SG.S]	die	-IPFV	-3SG.O	-[3SG.S]	-EXCL
adv	v	-v.deriv.v	-v.tense	-v.pn	v	-v.deriv.v	-v.pn	-v.pn	-excl

Уж умирает, скоро умрет! He's dying already, he's going to die! Er stirbt, er wird bald sterben! NK-94_kehy_luu.221 Мааӡу куниˀи͡а иӈу? Maaðu kuniɁi͡a iŋu?

Maaðu		kuniɁi͡a	iŋu3?
maa	-ðu	kuniɁi͡a	i	-ŋu	-3
maa	-tu	kuniɁi͡a	ij	-ŋu	-3
что	-NOM.SG.3SG	как	быть	-INTERR	-[3SG.S]
what	-NOM.SG.3SG	how	be	-INTERR	-[3SG.S]
pr	-n.case-poss	pr	v	-v.mood	-v.pn

Что с ним? What's happening with him? Was ist mit ihm? NK-94_kehy_luu.222 Тəтiрə Кəхы Луу сигиˀə кубаˀа толыби͡аты. Tətirə Kəhɨ Luu sʼigiɁə kubaɁa tolɨbi͡atɨ.

Tətirə		Kəhɨ	Luu	sʼigiɁə		kubaɁa			tolɨbi͡atɨ3.
təti	-rə	kəhɨ	luu	sʼigiɁə	-	kuba	-Ɂa	-	tolɨ	-bi͡atɨ	-3
tə	-rə	kəhɨ	luu	sʼigiɁə	-	kuhu	-Ɂa	-	tolɨ	-hatu	-3
тот	-NOM.SG.2SG	куропатка	парка	людоед	-[GEN.SG]	шкура	-AUGM	-[ACC.SG]	украсть	-INFER	-[3SG.S]
that	-NOM.SG.2SG	partridge	parka	ogre	-[GEN.SG]	skin	-AUGM	-[ACC.SG]	steal	-INFER	-[3SG.S]
pr	-n.case-poss	n	n	n	-n.case	n	-n.augm	-n.case	v	-v.mood	-v.pn

Этот Кахы Луу, оказывается, украл людоедскую шкуру. It seems, Kehy Luu stole the ogre's skin. Mir scheint, Kehy Luu hat das Fell des Menschenfressers gestohlen. NK-94_kehy_luu.223 Тəндəмты ӈəтəуса куниˀи͡амəны тəбтə чимсяˀсютӱнə или нисиӡинə. Təndəmtɨ ŋətəusa kuniɁi͡amənɨ təbtə tʼimsʼaɁsütünə ilʼi nʼisʼiðinə.

Təndəmtɨ

ŋətəusa

kuniɁi͡amənɨ

təbtə

tʼimsʼüaɁsʼütünə

ilʼi

nʼiɁsʼiðinə.

təndə

-mtɨ

ŋətə

-u

-sa

kuniɁi͡a

-mənɨ

təbtə

tʼimsʼüa

-Ɂsʼütü

-nə

ilʼi

nʼi

-Ɂsʼiði

-nə

tə

-mtu

ŋətə

-əu

-sa

kuniɁi͡a

-mənu

təbtə

tʼimsʼüa

-Ɂsutə

-nə

ilʼi

nʼi

-Ɂsutə

-nə

тот

-ACC.SG.3SG

увидеть

-EXCL

-INF

как

-PROL.SG

тоже

проподать

-FUT

-1SG.R

или

NEG

-FUT

-1SG.R

that

-ACC.SG.3SG

see

-EXCL

-INF

how

-PROL.SG

also

be.lost

-FUT

-1SG.R

or

NEG

-FUT

-1SG.R

pr

-n.case-poss

v

-excl

-v.inf

pr

-n.case

adv

v

-v.tense

-v.pn

conj

v

-v.tense

-v.pn

Рассматривал ее (и думал): "Я тоже исчезну или нет?" He looked at her (and thought): "I will be lost, too, or won't I?" Er schaute sie an (und dachte): "Ich werde auch verloren gehen, nicht wahr?" NK-94_kehy_luu.224 Сериˀəты манакӱˀ… сразу…, тəнiˀи͡аися сыты дярəӡыˀкиˀə. SʼeriɁətɨ manaküɁ ... sraðu ..., təniɁi͡aisʼa sɨtɨ dʼarəðɨɁkiɁə.

SʼeriɁətɨ

manaküɁ

...

sraðu

...,

təniɁi͡aisʼa

sɨtɨ

dʼarəðɨɁkiɁə3.

sʼeri

-Ɂə

-tɨ

manaküɁ

...

sraðu

...

təniɁi͡a

-i

-sʼa

sɨtɨ

dʼarəðɨ

-Ɂki

-Ɂə

-3

sʼerə

-Ɂə

-tu

manaküɁ

...

sraðu

...

təniɁi͡a

-ij

-sa

sɨtɨ

dʼarəðɨ

-Ɂkə

-Ɂə

-3

надеть

-PF

-3SG.O

только.что

...

сразу

...

так

-быть

-INF

он

болеть

-RES

-PF

-[3SG.S]

put.on

-PF

-3SG.O

just.now

...

immediately

...

so

-be

-INF

he

pain

-RES

-PF

-[3SG.S]

v

-v.tense

-v.pn

adv

...

adv

...

adv

-v

-v.inf

pr

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

Одел ее, поэтому заболел. He dressed her, so he fell ill. Er hat sie angezogen, sofort ist er krank geworden. NK-94_kehy_luu.225 Тахари͡aa Кəхы Луу мунунту: "Мəнə тымини͡а тəнə əндыˀсыӡəм, сюлюбтӱˀсюӡəм. Tahari͡aa Kəhɨ Luu mununtu: "Mənə tɨmini͡a tənə əndɨɁsɨðəm, sʼülʼübtüɁsʼüðəm.

Tahari͡aa

Kəhɨ

Luu

mununtu3:

"Mənə

tɨmini͡a

tənə

əndɨɁsɨðəm,

tahari͡aa

kəhɨ

luu

munu

-ntu

-3

mənə

tɨmini͡a

tənə

əndɨ

-Ɂsɨðə

-m

tahari͡aa

kəhɨ

luu

munu

-ntu

-3

mənə

tɨmini͡a

tənə

əntɨ

-Ɂsutə

-m

теперь

куропатка

парка

говорить

-PRS

-[3SG.S]

я

теперь

ты

это.самое

-FUT

-1SG.S

now

partridge

parka

say

-PRS

-[3SG.S]

I

now

you.SG

sort.of

-FUT

-1SG.S

adv

n

n

v

-v.tense

-v.pn

pr

adv

pr

n

v

-v.tense

-v.pn

sʼülʼübtüɁsʼüðəm.
sʼülʼü	-btüɁ	-sʼüðə	-m
sʼülʼü	-btüt	-Ɂsutə	-m
ожить	-DRV5	-FUT	-1SG.S
come.to.life	-DRV5	-FUT	-1SG.S
v	-deriv	-v.tense	-v.pn

Кехы Луу говорит: "Я сейчас тебя оживлю. Kehy Luu says: "I will revive you now. Kehy Luu sagt: "Ich werde dich jetzt wiederbeleben. NK-94_kehy_luu.226 Тəндə хуону бӱӱˀсютӱнə. Təndə huonu büüɁsʼütünə.

Təndə		huənu		büüɁsʼütünə.
təndə	-	huə	-nu	büü	-Ɂsʼütü	-nə
təndə	-	huə	-nu	biu	-Ɂsutə	-nə
туда	-[GEN.SG]	после	-LOCADV	уйти	-FUT	-1SG.R
there	-[GEN.SG]	after	-LOCADV	go.away	-FUT	-1SG.R
adv	-n.case	pp	-adv.case	v	-v.tense	-v.pn

После этого я уеду." After that I will leave." Danach gehe ich." NK-94_kehy_luu.227 Сюлюбтаˀаӡу, ӈəтəӡəты… ӈəтəӡəсы сюлюбтаˀаӡу. SʼülʼübtaɁaðu, ŋətəðətɨ ... ŋətəðəsɨ sʼülʼübtaɁaðu.

SʼülʼübtaɁaðu,

ŋətəðətɨ3

...

ŋətəðəsɨ

sʼülʼübtaɁaðu.

sʼülʼü

-bta

-Ɂa

-ðu

ŋətəðə

-tɨ

-3

...

ŋətəðə

-sɨ

sʼülʼü

-bta

-Ɂa

-ðu

sʼülʼü

-btu

-Ɂə

-tu

ŋətətə

-ntu

-3

...

ŋətətə

-sa

sʼülʼü

-btu

-Ɂə

-tu

ожить

-CAUS

-PF

-3SG.O

шаманить

-PRS

-[3SG.S]

...

шаманить

-INF

ожить

-CAUS

-PF

-3SG.O

come.to.life

-CAUS

-PF

-3SG.O

shamanize

-PRS

-[3SG.S]

...

shamanize

-INF

come.to.life

-CAUS

-PF

-3SG.O

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

v

-v.tense

-v.pn

...

v

-v.inf

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

Оживил его, шаманил … шаманя, его оживил. He revived him, shamanised ... he revived him by shamanising. Er belebte ihn wieder, schamanisierte ... er belebte ihn wieder durch sein Schamanisieren. NK-94_kehy_luu.228 Тəндə хуону тахари͡aa мунунту: Мəнə бӱӱˀкиˀинə… тымини͡а нынə нану. Təndə huonu tahari͡aa mununtu: "Mənə büüɁkiɁinə ... tɨmini͡а nɨnə nanu.

Təndə

huənu

tahari͡aa

mununtu3:

"Mənə

büüɁkiɁinə

...

tɨmini͡a

təndə

-

huə

-nu

tahari͡aa

munu

-ntu

-3

mənə

büü

-Ɂki

-Ɂi

-nə

...

tɨmini͡a

tə

-

huə

-nu

tahari͡aa

munu

-ntu

-3

mənə

biu

-Ɂkə

-Ɂə

-nə

...

tɨmini͡a

тот

-[GEN.SG]

после

-LOCADV

теперь

говорить

-PRS

-[3SG.S]

я

уйти

-RES

-PF

-1SG.R

...

теперь

that

-[GEN.SG]

after

-LOCADV

now

say

-PRS

-[3SG.S]

I

go.away

-RES

-PF

-1SG.R

...

now

pr

-n.case

pp

-adv.case

adv

v

-v.tense

-v.pn

pr

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

...

adv

nɨnə		nanu.
nɨ	-nə	na	-nu
nɨ	-nə	naa	-nu
женщина	-GEN.SG.1SG	около	-LOCADV
woman	-GEN.SG.1SG	near	-LOCADV
n	-n.case-poss	pp	-adv.case

После этого говорит: "Я сейчас уйду, с моей женой. After that he says: "I am leaving now together with my wife. Daraufhin sagte er: "Ich gehe jetzt mit meiner Frau. NK-94_kehy_luu.229 Тəнə əмə коуˀсуӡəӈ. Tənə əmə kouɁsuðəŋ.

Tənə	əmə	kouɁsuðəŋ.
tənə	əmə	kou	-Ɂsuðə	-ŋ
tənə	əmə	koi	-Ɂsutə	-ŋ
ты	туда	оставить	-FUT	-2SG.S
you.SG	there	leave	-FUT	-2SG.S
pr	adv	v	-v.tense	-v.pn

Ты здесь останешься. You will remain here. Du bleibst hier. NK-94_kehy_luu.230 Тəнə сюлюбтаˀам, тəнə ӈəˀ исюӡəӈ əмны ибаху. Tənə sʼülʼübtaɁam, tənə ŋəɁ isʼüðəŋ əmnɨ ibahu.

Tənə

sʼülʼübtaɁam,

tənə

ŋəɁ

isʼüðəŋ

əmnɨ

ibahu3.

tənə

sʼülʼü

-bta

-Ɂa

-m

tənə

ŋəɁ

i

-sʼüðə

-ŋ

əmnɨ

i

-bahu

-3

tənə

sʼülʼü

-btu

-Ɂə

-m

tənə

ŋət

ij

-Ɂsutə

-ŋ

əmnɨ

ij

-haŋhu

-3

ты

ожить

-CAUS

-PF

-1SG.S

ты

шаман

быть

-FUT

-2SG.S

здесь

быть

-NARR

-[3SG.S]

you.SG

come.to.life

-CAUS

-PF

-1SG.S

you.SG

shaman

be

-FUT

-2SG.S

here

be

-NARR

-[3SG.S]

pr

v

-v.deriv.v

-v.tense

-v.pn

pr

n

v

-v.tense

-v.pn

adv

v

-v.mood

-v.pn

Я тебя оживил, ты здесь будешь шаманом (говорят). I revived you, now you will be a shaman. Ich habe dich wiederbelebt, du wirdst hier Schamane. NK-94_kehy_luu.231 А мəнə нилытыə ӈуо дя коныˀсыӡəм. A mənə nʼilɨtɨə ŋuo dʼa konɨɁsɨðəm.

A	mənə	nʼilɨtɨə			ŋuə		dʼa	konɨɁsɨðəm.
a	mənə	nʼilɨ	-tɨə	-	ŋuə	-	dʼa	konɨ	-Ɂsɨðə	-m
a	mənə	nʼilɨ	-ntuə	-	ŋuə	-	dʼa	konɨ	-Ɂsutə	-m
а	я	жить	-PT.PRS	-[GEN.SG]	бог	-[GEN.SG]	ALL	пойти	-FUT	-1SG.S
ah	I	live	-PT.PRS	-[GEN.SG]	deity	-[GEN.SG]	ALL	go	-FUT	-1SG.S
interj	pr	v	-v.nmnz	-n.case	n	-n.case	pp	v	-v.tense	-v.pn

А я к живому богу уйду. I go to the living God. Ich gehe zum lebenden Gott. NK-94_kehy_luu.232 Дялы митəтыə ӈуо исюӡəм, нимə мəнə. Dʼalɨ mitətɨə ŋuə isʼüðəm, nʼimə mənə.

Dʼalɨ	mitəntɨə				ŋuə	isʼüðəm,			nʼimə		mənə.
dʼalɨ	mi	-tə	-ntɨ	-ə	ŋuə	i	-sʼüðə	-m	nʼim	-ə	mənə
dʼalɨ	mis	-ntə	-ntu	-ə	ŋuɁəit	ij	-Ɂsutə	-m	nʼim	-ə	mənə
день	дать	-IPFV	-VNTEMP1	-ADJREL	один	быть	-FUT	-1SG.S	имя	-ADJREL	я
day	give	-IPFV	-VNTEMP1	-ADJREL	one	be	-FUT	-1SG.S	name	-ADJREL	I
n	v	-v.deriv.v	-v.nmnz	-n.deriv.adj	num	v	-v.tense	-v.pn	n	-n.deriv.adj	pr

Дающий день бог я буду, мое имя (такое будет)." I'll be the day-giving god, that wiil be my name." Ich werde der Taggebende Gott sein, mein Name (wird so sein)." NK-94_kehy_luu.233 Тəниˀи͡а мыыˀə. TəniɁi͡a mɨɨɁə.

TəniɁi͡a	mɨɨɁə3.
təniɁi͡a	mɨɨ	-Ɂə	-3
təniɁi͡a	mej	-Ɂə	-3
так	сделать	-PF	-[3SG.S]
so	do	-PF	-[3SG.S]
adv	v	-v.tense	-v.pn

Так сделал. He did it like that. Er hat es so gemacht. NK-94_kehy_luu.234 Тахари͡aa тəуˀитiəи. Tahari͡aa təuɁitiəi.

Tahari͡aa	təuɁitiəi.
tahari͡aa	təu	-Ɂi	-ti	-ə	-i
tahari͡aa	təu	-Ɂə	-nti	-ə	-əu
теперь	улететь	-PF	-3DU	-EP	-EXCL
now	fly	-PF	-3DU	-EP	-EXCL
adv	v	-v.tense	-n.poss	-INS	-excl

И тогда они улетели. Then they flew away. Dann flogen sie weg. NK-94_kehy_luu.235 Ныты нану тəуˀо. Nɨntɨ nanu təuɁo.

Nɨntɨ		nanu		təuɁə3.
nɨ	-ntɨ	na	-nu	təu	-Ɂə	-3
nɨ	-ntu	na	-nu	təu	-Ɂə	-3
женщина	-GEN.SG.3SG	с	-LOCADV	улететь	-PF	-[3SG.S]
woman	-GEN.SG.3SG	with	-LOCADV	fly	-PF	-[3SG.S]
n	-n.case-poss	pp	-adv.case	v	-v.tense	-v.pn

С женой вместе улетел. He flew away together with his wife. Er flog gemeinsam mit seiner Frau weg. NK-94_kehy_luu.236 Бəлты ситəбырə, диндiˀəӈ? Bəltɨ sʼitəbɨrə, dʼindiɁəŋ?

Bəltɨ	sʼitəbɨrə,		dʼindiɁəŋ?
bəltɨ	sʼitəbɨ	-rə	dʼindi	-Ɂə	-ŋ
bəlta	sʼitəbɨ	-rə	dʼinti	-Ɂə	-ŋ
все	сказка	-NOM.SG.2SG	услышать	-PF	-2SG.S
all	tale	-NOM.SG.2SG	hear	-PF	-2SG.S
n	n	-n.case-poss	v	-v.tense	-v.pn

Конец сказки, ты услышал (или «слышал»?)? End of the tale, did you hear? Ende des Märchens, hat du gehört? NK-94_kehy_luu.237 Бəлта. Bəlta.

Bəlta.

əlta

bəlta

все

all

n

Всё. That's it. Alles.